Haso Popara




IDŽAZETNAME U RUKOPISIMA GAZI HUSREV-BEGOVE BIBLIOTEKE

- Prilog proučavanju historije obrazovanja u BiH-



U islamskom svijetu postojala je vrlo stara tradicija da, kad pred njim završi školovanje, učitelj svome učeniku izda idžazetnamu.1 Ova tradicija prvo se počela njegovati u V/XI stoljeću u Bagdadu, odakle se u VI/XII stoljeću prenijela i u druge islamske centre kao što su Damask, Kairo, Kajrevan i Fes,2 a kasnije u IX/XV stoljeću u Carigrad i druge velike centre Osmanskog carstva. Iako su se, najčešće, izdavale za čisto islamske znanosti, kao što su hifz, kiraet, hadis, tefsir, akaid, islamsko pravo, tesavvuf itd., postojale su idžazetname i za druge oblasti kao što su medicina,3 matema- tika, kaligrafija, pojedini zanati i sl.

Sadržaj većine idžazetnama raspoređen je tako da počinju uobiča- jenim invokacijama besmelom, hamdelom, taslijom i kelime-i-šehadetom. Poslije njih, slijedi kratko upoznavanje s važnošću dotične nauke protkano citatima iz Kur’ana, izrekama poslanika Muhammeda, s.a.v.s., i savjetima


  1. Izraz iğāzat je arapskog porijekla i znači: dopuštenje, ovlaštenje, punomoć, odobre- nje, licenca, potvrda, dozvola, diploma... (v. Teufik Muftić, Arapsko-bosanski rječnik, III izdanje, EL-KALEM, Sarajevo, 1977., str. 251). U klasičnom arapskom jeziku u istom značenju često je korišten i izraz sammā‘. Na prostorima Osmanskog carstva, pa i našim krajevima, češće je upotrebljavan izraz iğāzatnāma (tur. icâzetnâme), pa ćemo ga u ovom radu i mi koristiti.

  2. François Déroche, al-Madêal ilā ‘ilm al-kitāb al-maêãūã bi al-õarf al-‘arabī, naqalah ilā al-‘arabiyya wa qaddama lah Ayman Fu’ād Sayyid, Mu’assasa al-Furqān li at-turāï al-islāmī, London, 1426/2005., str. 498-491.

  3. Krajem III/IX i početkom IV/X stoljeća u Bagdadu su se počeli pojavljivati nadri- liječnici i šarlatani koji su crnili ugled liječničke profesije. Njima se odlučno suprot- stavljao najslavniji liječnik toga vremena Abū Bakr ar-Rāzī (864-932), koji je, zbog ogromnog doprinosa medicinskoj znanosti i brojnih djela prevedenih na latinski jezik, na Zapadu prozvan arapskim Galenom. Njegova borba je 938. godine rezulti- rala uvođenjem polaganja stručnog ispita i obaveznim posjedovanjem idžazetname za sve liječnike koji su se htjeli baviti liječničkim pozivom. (v. Sigrid Hunke, Allahs Sone Über dem Abenland - Anser Arabisches erbe, Erstmaling in der Fischer Bücherei Februar 1965., Frankfurt am Main und Hamburg..., str. 121-122).

najznačajnijih predstavnika dotične nauke. Učitelj, zatim, navodi svoje ime i biranim riječima konstatira da je taj i taj učenik pred njim proveo toliko i toliko vremena, da je potpuno ovladao dotičnom naukom i da mu, kao potvrdu da se njome može samostalno baviti i prenositi je na svoje učenike, izdaje idžazetnamu. Nakon toga, slijedi najduži dio idžazetname, niz učitelja u kome učitelj navodi ime svoga učitelja, ime učiteljeva učitelja i tako redom sve do utemeljitelja, odnosno prvog učitelja dotične nauke, tj. poslanika Muhammeda, s.a.v.s. Na kraju idžazetname obično se nalazi bilješka pisana rukom učitelja, u kojoj on navodi svoje ime, mjesto i godinu izdavanja idžazetname. Ispod bilješke i potpisa učitelja često nailazimo i na otisak njegovog ličnog pečata.4

Padom srednjovjekovne Bosne i Hercegovine pod tursku vlast, tokom XV i XVI stoljeća, došlo je do velike promjene u njenom privrednom, druš- tvenom, vjerskom i kulturnom životu. Snažan ekonomski razvoj gradova i gradske privrede, pod utjecajem islamske kulture i civilizacije, praćen je osnivanjem mnogobrojnih vakufskih ustanova vjerskoprosvjetnog i soci- jalno-humanitarnog karaktera. U takvim uvjetima, domaćem stanovništvu, naročito onome koje je primilo islam, pružala se prilika školovanja, kako u lokalnim školama (medresama) tako i u velikim obrazovnim centrima izvan granica Bosne i Hercegovine, kao što su: Istanbul, Kairo, Damask, Meka, Medina i dr. Po povratku u domovinu, oni su sa sobom donosili rukopise djela iz raznih naučnih oblasti na arapskom, turskom i perzijskom jeziku, među kojima su često bile i njihove idžazetname (diplome). Neke od ovih idžazetnama, putem poklona, vakufa ili otkupa, vremenom su dospjele u Gazi Husrev-begovu biblioteku u Sarajevu.

U rukopisima ove biblioteke nalazi se ukupno 63 idžazetname.5 To su pretežno idžazetname o završenoj visokoj školi čiji su vlasnici bili osposebljeni za obavljanje dužnosti ne samo imama nego i muderisa, kadije pa i muftije. Iako u rukopisu nose ovakav naziv neke od gore spomenutih idžazetnama po svome sadržaju, zapravo, i ne predstavljaju prave idžaze- tname (diplome) već dozvole (izn-name) za učenje određenih virdova6 ili


  1. Islam Ansiklopedisi (dalje: IA), Türkiye Diyanet Vakfı, Cilt 21, Istanbul, 2000., str.

398.

  1. U Fondu arhivskih dokumenata u Gazi Husrev-begovoj biblioteci u Sarajevu nalazi se još 16 idžazetnama koje, iako obrađene, nisu uvrštene u ovaj popis.

  2. Vidi idžazetname pod br. 20, 22, 48, 50 i 51 u ovom popisu.

stručnu ocjenu i preporuku nekog djela.7 Četiri idžazetname iz ovog popisa po mnogo čemu odudaraju od ostalih idžazetnama. To su idžazetname hafiza Huseina Rakim-efendije Islamovića, posljednjeg bosanskoherce- govačkog kaligrafa i učitelja u kaligrafiji Behauddin-ef. Sikirića, Akif-ef. Hadžihuseinovića-Muvekkita, hafiz Sulejman-ef. Čučka i hafiz Mustafe-ef. Čadordžije. Karakteristične su po tome što ih je on sam ispisao kaligrafskim pismom, u obliku bogato ukrašenih levhi i što su mu svaku od njih izdala po dvojica učitelja u kaligrafiji.8

U pojedinim idžazetnamama nedostaju jedan, dva ili više gore nave- denih elemenata. Iako je najčešće riječ o izostavljanju dijela ili cijelog niza učitelja, mjesta i godine izdanja, u nekim idžazetnamama nedostaju i najo- snovniji elementi kao što su ime učenika ili murida kome je idžazetnama izdana9 i potpis učitelja.10 Otuda je i obim idžazetnama različit. Neke od njih sastoje se od svega desetak redaka teksta,11 dok druge zauzimaju


  1. Vidi idžazetname pod br. 4, 5, 6 i 7 koje su, kao preporuku djela al-Ğawāhir wa ad- durar a¥-¥uġrā ‘Abdulwahhāba a-Ša‘rānija, izdala četverica najpoznatijih predstavnika hanbelijske, hanefijske, malikijske i šafijske pravne škole u Egiptu. Idžazetname se nalaze na kraju spomenutog djela u rukopisu br. R-1589, koji je kataloški obrađen u trinaestom svesku Kataloga rukopisa Gazi Husrev-begovoe biblioteke (v. Haso Popara, Katalog arapskih, turskih, perzijskih i bosanskih rukopisa, Svezak trinaesti

/dalje: Popara XIII/, London-Sarajevo, 1425/2004., 7608, str. 180-84).

  1. Vidi: Mehmed Mujezinović, ”Diplome kaligrafa Islamovića u Gazi Husrev-begovoj biblioteci u Sarajevu”, Anali Gazi Husrev-begove biblioteke /dalje: Anali GHB/, Knjiga I, Sarajevo, 1972., str. 91-94.

  2. Vidi idžazetnamu br. A-3052/TO u Fondu arhivskih dokumenata u Gazi Husrev- begovoj biblioteci u Sarajevu, koju je nama nepoznatom muridu izdao ‘Abdurraõmān Sirrī (Sikirić), šejh nakšibendijske tekije na Oglavku kod Fojnice.

  3. Vidi prepis idžazetname aš-šayha Ismā‘īla ibn Mūsāa al-Malãānīja koju mu je izdao aš- šayh ‘Afīfuddīn al-Õusayn, starješina kadirijskog reda. Idžazetnama se nalazi u ruko- pisu br. R-4243 koji je kataloški obrađen u drugom svesku Kataloga rukopisa Gazi Husrev-begove biblioteke (v. Kasim Dobrača, Katalog arapskih, turskih i perzijskih rukopisa, Svezak drugi /dalje: Dobrača II/, Sarajevo, 1976., 1852/5, str. 890-91).

  4. Vidi idžazetnamu hadži Abdullaha Saračevića, muderisa Merhemića medrese u Sarajevu, kojom je glavni šejh Kiršeherske tekije Muôãafā Šukrī, 23. rebiu-l-ahira 1306/1888. godine, potvrdio njegov izbor za ehibabu i ćehaju sarajevskih tabaka i ostalih esnafa (v. Hamdija Kreševljaković, ”Esnafi i obrti u Bosni i Hercegovini 1463- 1878” u: Izabrana djela II, Veselin Masleša, Sarajevo, str. 51-53). Idžazetnama se u Fondu arhivskih dokumenata u Gazi Husrev-begovoj biblioteci u Sarajevu vodi pod br. A-3159/TO.

po dvadeset, pa i više stranica teksta.12 Pored gore navedenih podataka, na marginama i zaštitnim listovima pojedinih idžazetnama mogu se naći i dodatni elementi, kao što su razne ovjere13 i bilješke.14 Također se može primijetiti da su svi nosioci idžazetnama, njihovi izdavači i učitelji sve do jednoga bili muškarci i da među njima nema ni jedne žene.15

Iako većina od 63 spomenutih idžazetnama potječe iz doba Osma-

nskog carstva, sve su napisane na arapskom jeziku. Nastale su na širokom prostoru od Samarkanda i Derbenta, preko Meke, Medine, Kaira, Halepa, Istanbula, Skoplja, Prizrena, Sarajeva, Mostara, Oglavka kod Fojnice, pa sve do Gradačca, u vremenskom rasponu dužem od pola milenijuma.16 Budući da je, zbog uopćenih izraza, kao što su: opća idžazetnama (al-iğāza al- ‘āmma), opća idžazetnama u racionalnim i tradicionalnim znanostima (al-


  1. Vidi idžazetnamu kurra hafiza Asim-ef. Sirće iz Sarajeva, koju mu je, 15. šabana 1341/1923. godine, izdao kurra hafiz Hamdi-ef. Berberović, imam Gazi Husrev- begove džamije u Sarajevu. Idžazetnama se nalazi u rukopisu br. R-7577.

  2. Vidi idžazetnamu Saliha Safveta Bašića u rukopisu br. R-6804, u kojoj se listu 1a nalazi ovjera Ministarstva vera Kraljevine S.H.S. u Beogradu, od 9. januara 1924. godine.

  3. Vidi idžazetnamu Abdullaha Prešlje iz Sarajeva u rukopisu br. R-6509, u kojoj se na zadnjem zaštitnom listu nalazi bilješka da je ceremonija uručenja idžazetname upriličena u Sultan-Mehmedovoj (Fatihovoj) džamiji u Istanbulu, 27. zu-l-kadeta 1326/1908. godine.

  4. Ova činjenica rezultat je konzervativnog odnosa društva prema ženi u doba deka- dence islamskog svijeta i nema nikakve veze sa izvornim učenjem islama, budući da je poslanik Muhammed, s.a.v.s., rekao: ”Tražiti znanje stroga je dužnost (fard) svakog muslimana i muslimanke.” Dokaz za to je i činjenica da ‘Umar ibn Fahd al-Hāšimī al- Makkī u svojoj knjizi Ad-Durar al-Kamīn bi Èayl al-‘Iqd aï-Ïamīn fī tārīê al-Balad al-Amīn navodi biografije 286 naučnica iz Mekke sa dobijenom idžazetnamom, koje su istovremeno izdavale idžazetname i drugim učenjacima i da je Ibrāhīm ibn Õamūd al-Mušayqah, profesor na Islamskom univerzitetu Imam Muõammad ibn Sa‘ūd u al-Qasīmu, u svome djelu Tārīê Umm al-Qurā wa Makāna al-Mar’a al- ‘Ilmiyya fīhā min êilāl ad-Durar al-Kamīn li Ibn Fahd, dokazao da su žene u Mekki svojim ugledom i znanjem bile svjetionici na putu nauke mekanskim učenjacima u IX/XV stoljeću, mnogo prije nego što se Evropa počela oslobađati svoje mračne ere (v. Aõmed Zeki Jemani, Žena u islamu, preveo s arapskog dr. Mustafa Jahić, Sarajevo, 1428/2007., str. 54-55).

  5. Najstarija među njima je idžazetnama Sa‘duddīna Muõammada al-Ğuwaynīja iz mjeseca zu-l-hidždžeta 616/1220. godine (prepis od 10. džumade-l-evvela 852/1448. godine), a najmlađa prepis idžazetname Mehmeda Handžića od 21. džumade-l-ahira 1351/1932. godine.

iğāza al-‘āmma fī al-‘ulūm al-‘aqliyya wa an-naqliyya), idžazetnama u svim teoretskim i praktičnim znanostima (al-iğāza fī ğamī‘ al-‘ulūm an-naëariyya wa at-taãbīqiyya) i sl., naučnu oblast bilo teško precizirati, u bilješkama na dnu teksta, redovno smo citirali originalni tekst, onako kako stoji u svakoj od idžazetnama. Osim toga, u pojedinim idžazetnamama navedeno je i po nekoliko različitih disciplina, npr. tesavvuf, hadis, fikh, tefsir itd. To je bio razlog da njihov pregled damo hronološki, po godini izdavanja ili prepisa, a ne po naučnim oblastima za koje su izdane. Imena bosanskohercegovačkih alima u popisu smo dali onako kako su poznati u narodu i u literaturi na bosanskom jeziku, a u bilješkama na dnu teksta, kako su navedena u tekstu idžazetname, i to u transkripciji po ZDMG metodu, koja je korištena i u izradi Kataloga rukopisa Gazi Husrev-begove biblioteke u Sarajevu.

U ovom popisu ograničili smo se na navođenje samo najosnovnijih podataka navedenih u svakoj od idžazetnama: inventarskog broja rukopisa, broja listova, imena učitelja koji je idžazetnamu izdao, imena učenika kome je idžazetnama izdana, oblasti za koju je izdana, mjesta i godine izdanja te mjesta prepisa i imena prepisivača, ukoliko se radi o prepisu, a ne originalu.

Pažljivom analizom niza učitelja u idžazetnamama bosanskohercego- vačkih alima, moguće je utvrditi puteve preko kojih su pojedine islamske znanosti došle u naše krajeve. Zato idžazetname mogu poslužiti kao prvo- razredni dokument za izučavanje historije školstva, obrazovanja i, uopće, kulturne baštine Bošnjaka. S obzirom na to da, koliko je nama poznato, do sada nije objavljen zaseban popis idžazetnama u rukopisima Gazi Husrev- begove biblioteke i da bi on mogao poslužiti kao solidna podloga i podstrek za daljnja istraživanja na tom polju, smatrali smo potrebnim napraviti jedan takav popis.


Hronološki pregled idžazetnama



  1. Prepis idžazetname aš-šayêa Sa‘duddīna, Muõammada ibn al-Mu’ayyada al-Ğuwaynīja17 iz oblasti tesavvufa, tefsira i hadisa.18 Nalazi se na listo-


  1. Sa‘duddīn Muõammad ibn al-Mu’ayyad ibn Muõammad ibn Õamawayh al-Õamawī al-Ğuwaynī je poznati sufijski učenjak i pisac koji je rođen na brdu Kasijun kod Damaska, a umro u Horasanu 650/1252. godine (v. Kaõõāla, ‘Umar Riñā: Mu‘ğam al-mu’allifīn – Tarāğim mu¥annifī al-kutub al-‘arabiyya /dalje: Kaõõāla/, Ğuz’ XII, Bayrūt, str. 70; Brockelmann, Carl: Geschichte der arabischen Litteratur, Supplementband /dalje: Brockelmann S/, I, Leiden, 1937., str. 803).

18 تيﺎﻋﻮﻤﺠﻣو تيﺎﻋﻮﻤﺴﻣ ﺔﻳاور ﻪﻟ تﺰﺟأو ...هﺎﻨﻃرﺎﺷ ﺎبم ﻢﻬﻃرﺎﺸﻳو ةﻮﻠﺨﻟا ﰲ ﺲﻠﺠﻳ نأو ﻪﻴﺣاﻮﻧ ﰲ ﻪﻳﺪﻳﺮﳌ ﺮﻛﺬﻟا ﻦﻘﻠﻳ نأ ﻪﻟ ﺎﻧذأو ﻲﺨﻳﺎﺸﻣ ﻦﻋ تيﻻوﺎﻨﻣو تيازﺎﺠﻣ ﻪﻟ تﺰﺟأ ﻚﻟﺬﻛو ﺪﻴﻧﺎﺳﻷاو ﺔﻨﻌﻨﻌﻟا ﻪﻴﻓ يﺮﺠﻳ ﺎﻣو ﺚﻳدﺎﺣﻷاو يرﺳﺎﻔﺘﻟا ﻦﻣ ﻦﻓ ﻞﻛ ﰲ

vima 309b-310a u rukopisu br. R-743. Idžazetnamu je izdao aš-šayê Aõmad ibn ‘Umar ibn Muõammad al-Êīwaqī, Nağmuddīn al-Kubrā19 u zadnjoj dekadi mjeseca zu-l-hidždžeta 616/1220. godine. Prepisao ju je Muõammad ibn Maõmūd al-Õusaynī aš-Šāfi‘ī ad-Darbandī, 10. džumade- l-evvela 852/1448. godine u Derbentu.20 (Vidi prilog 1).


  1. Prepis idžazetname aš-šayêa Muõammada ibn Muõammada ibn al- Muwaffaqa iz oblasti tesavvufa,21 kojom je postavljen za šejha hanikaha u provinciji Azkān. Nalazi se na listovima 310a-311a u rukopisu br. R- 743. Idžazetnamu je izdao aš-šayê Aõmad ibn ‘Umar ibn Muõammad al-Êīwaqī, Nağmuddīn al-Kubrā.22 Nema podataka o mjestu ni godini izdanja.23 Prepisao ju je Muõammad ibn Maõmūd al-Õusaynī aš-Šāfi‘ī al- Õusaynī, 10. džumade-l-evvela 852/1448. godine u Derbentu.


  1. Prepis idžazetname aš-šayêa Muõammada ibn ‘Abdullāha al-Êūbiġānīja iz oblasti tesavvufa.24 Nalazi se na listovima 311a-312b u rukopisu br. R- 743. Idžazetnamu je izdao aš-šayê Aõmad ibn ‘Umar ibn Muõammad al-


  1. Aõmad ibn ‘Umar ibn Muõammad al-Êīwaqī, Nağmuddīn al-Kubrā, poznati učenjak i pisac djela iz oblasti tesavvufa, hadisa i tefsira, rođen u mjestu Hīwaq u Havarizmu, 540/1145. godine, pao je kao šehid u odbrani Havarizma od provale Mongola 618/1221. godine. Osnivač je kubravijskog ili zlatnog sufijskog reda. Autor je obimnog komentara Kur’ana u 12 svezaka i više djela iz oblasti tesavvufa i islamske filozofije, koja se smatraju nezaobilaznim izvorom u proučavanju islamske filozofije na razmeđu XII i XIII stoljeća (v. al-Munğid fī al-adab wa al-‘ulūm - Mu‘ğam li a‘lām aš-šarq wa al-ġarb, Bayrūt, 1956., str. 531).

  2. Derbent, grad i luka na zap. obali Kaspijskog jezera u Dagestanskoj autonomnoj republici u sastavu Ruske Federacije. Leži na željezničkoj pruzi Mahaškala-Baku. Arapi su ga osvojili 728. godine i njime upravljali sve do 1220. godine, iste godine kada je izdana i gore navedena idžazetnama. Od XV do XVIII stoljeća oko Derbenta su se otimali Iran i Turska. Mirovnim ugovorom između Irana i Rusije 1813. godine, Derbent je s cijelim Dagestanom pripao Rusiji. (Opća enciklopedija Jugoslavenskog leksikografskog zavoda, /dalje: OEJLZ/ II, Zagreb, 1977., str. 229).

21 ﱃا ﺔﻨﻌﻨﻌﻣ ﺔﻗﺮﺧ ﻪﻴﻠﻋ ﺖﺴﺒﻟأو ةﻮﻠﺨﻟا ﰲ سﻼﺟلٳاو ﻪﻨﻣ ﻪﺒﻠﻃ ﻦﳌ ﺮﻛﺬﻟا ينﻘﻠﺗو نﺎﻛذأ ﺔﻳﻻﻮﺑ ﻲﺘﻟا هﺎﻘﻧﺎﺨﻟﺎﺑ ﺔﺨﻴﺸﳌا ﻪﻟ ﺖﻧذﺄﻓ ﺎﻬﺴﺒﻠﻟ ﻼﻫأ ﺐﻟﺎﻄﻟا ﻚﻟذ نﺎﻛو ﻪﻨﻣ ﻪﺒﻠﻃ ﻦﳌ ﺎﻬﺳﺎﺒﻟٳ ﻪﻟ ﺖﻧذأو ﻢﻠﺳو ﻪﻴﻠﻋ ﻪﻠﻟا ﲆﺻ ﻪﻠﻟا لﻮﺳر

  1. Isto kao u bilješci br. 19.

  2. Najvjerovatnije u mjestu Hīwaq u Havarizmu, a sigurno prije smrti aš-šyêa Nağmuddīna al-Kubrā-a, 618/1221. godine.

24 رﺪﻘﺑ تﺎﻌﻗاﻮﻟا يرﺴﻔﺗو ةﻮﻠﺨﻟا ﰲ سﻼﺟلٳاو ﺮﻛﺬﻟا ينﻘﻠﺗو ﺔﻗﺮﺨﻟا ﺲﺒﻟ ﰲ نيﺎﻐﺑﻮﺨﻟا ﻪﻠﻟا ﺪﺒﻋ ﻦﺑ ﺪﻤﺤﻣ ﺰﻳﺰﻌﻟا يﺪﻟﻮﻟ ﺖﻧذأ ﺪﻗو

تﻼﻀﻌﳌا ﻦﻣ ﻪﻳﺪﻳﺮﻣ ﲆﻋ وأ ﻪﻴﻠﻋ دﺮﻳ ﺎﻣو نﺎﻜﻣلٳا

Êīwaqī, Nağmuddīn al-Kubrā. Nema podataka o mjestu ni godini izdanja. Prepisao ju je Muõammad ibn Maõmūd al-Õusaynī aš-Šāfi‘ī al-Õusaynī,

10. džumade-l-evvela 852/1448. godine u Derbentu.



  1. Prepis idžazetname koju je napisao vrhovni kadija hanbelijske pravne škole u Egiptu, šayêu-l-islām Šihābuddīn Aõmad ibn ‘Abdul‘azīz ibn ‘Alī, Ibn an-Nağğār.25 Ovo je, zapravo, stručna ocjena i preporuka djela al-Ğawāhir wa ad-durar a¥-¥uġrā iz oblasti tesavvufa, koje je 944/1537. godine napisao poznati učenjak šafijske pravne škole i šejh šazilijskog reda u Egiptu, ‘Abdulwahhāb ibn Aõmad aš-Ša‘rānī.26 Idžazetnama se nalazi na listovima 180b-181b u rukopisu br. R-1589. Napisana je u Kairu prije 944/1537. godine, a ovaj prepis iz autografa, najvjerovatnije, u XVII sto- ljeću.27


  1. Prepis idžazetname koju je napisao šejh hanefijske pravne škole u Egiptu Šihābuddīn Aõmad ibn Muõammad al-Miôrī zvani Ibn Šalabī,28 kao stru- čnu ocjenu i preporuku djela al-Ğawāhir wa ad-durar a¥-¥uġrā iz oblasti tesavvufa, koje je 944/1537. godine napisao poznati učenjak šafijske pravne škole i šejh šazilijskog reda u Egiptu ‘Abdulwahhāb ibn Aõmad aš-Ša‘rānī. Idžazetnama se nalazi na listovima 181b-182b u rukopisu br. R-1589. Napisana je u Kairu prije 1021/1612. godine, a ovaj prepis iz autografa, najvjerovatnije, u XVII stoljeću.29


  1. Šayêu-l-islām Aõmad ibn ‘Abdul‘azīz ibn ‘Alī ibn Ibrāhīm ibn Rašīd al-Futūõī, rođen 862/1458., umro 949/1542. godine, poznat je još i pod nadimcima Šihābuddīn i Ibn an-Nağğār (v. Kaõõāla I, str. 276; Popara XIII, 7608/2, str. 181-182).

  2. ‘Abdulwahhāb ibn Aõmad ibn ‘Alī ibn Aõmad ibn Muõammad ibn Mūsā aš-Ša‘rānī al-Anôārī aš-Šāf ‘ī aš-Šāèilī, Abū al-Mawāhib, rođen u Kalkašandu 898/1493., umro u Kairu 973/1565. godine, zapravo je samo sabrao i u ovome djelu iznio učenje svoga slijepog učitelja ‘Alī al-Êawwāôa, pred kojim je učio trideset godina i od koga se zadnjih deset godina nije odvajao. Autor je djelo završio 944/1537. godine. Prvi put je štampano u Kairu 1276/1537. godine (v. Kaõõāla VI, str. 218-19; Sarkīs, Yūsuf Ilyān: Mu‘ğam al-maãbū‘āt al-‘arabiyya wa al-mu‘arraba, II, al-Qāhira, 1346/1928., str. 1130-31).

  3. Vidi: Popara XIII, 7608/2, str. 181-182.

  4. Aõmad ibn Muõammad ibn Yūnus ibn Ismā‘īl ibn Muõammad as-Su‘ūdī al-Miôrī al- Õanafī, poznat još i pod nadimcima Šihābuddīn i Ibn aš-Šalabī, umro je 1021/1612. godine (v. Kaõõāla II, str. 78-79).

  5. Vidi: Popara XIII, 7608/3, str. 182.

  1. Prepis idžazetname koju je napisao šejh malkijske pravne škole u Egiptu Nāôiruddīn Muõammad ibn Õasan al-Laqānī30 kao stručnu ocjenu i pre- poruku djela al-Ğawāhir wa ad-durar a¥-¥uġrā iz oblasti tesavvufa, koje je 944/1537. godine napisao poznati učenjak šafijske pravne škole i šejh šazi- lijskog reda u Egiptu ‘Abdulwahhāb ibn Aõmad aš-Ša‘rānī. Idžazetnama se nalazi na listovima 182b-183a u rukopisu br. R-1589. Napisana je u Kairu prije 957/1551. godine, a ovaj prepis iz autografa, najvjerovatnije, u XVII stoljeću.31


  1. Prepis idžazetname koju je napisao poznati učenjak šafijske pravne škole i šejh šazilijskog reda u Egiptu, ‘Abdulqādir ibn Muõammad aš-Šāèilī32 kao stručnu ocjenu i preporuku djela al-Ğawāhir wa ad-durar a¥-¥uġrā ‘Abdulwahhāba ibn Aõmada aš-Ša‘rānja.33 Idžazetnama se nalazi na listovi- ma 182b-183a u rukopisu br. R-1589. Napisana je u Kairu prije 935/1529. godine, a ovaj prepis iz autografa, najvjerovatnije, u XVII stoljeću.34


  1. Idžazetnama Muõammada Õāğī ibn Mawlānā Mīr Muõammada ibn Mīr Sayyida Õasana (al-Makkīja?) iz oblasti islamskog prava, s ovlaštenjem da samostalno može donositi fetve i rješavati sporove među sljedbenicima hanefijske pravne škole te izjavom učitelja da je osposobljen za posta- vljanje na položaj kadije u gradu Samarkandu.35 Idžazetnamu je izdao Muhammad ibn Bābā Gulān, muftija u Samarkandu. Nalazi se na listovima 150b-153b u rukopisu br. R-6699. Idžazetnama je napisana rukom učitelja. Na kraju se nalazi njegov potpis, otisak ličnog pečata koji nije čitljiv te niz njegovih učitelja sve do poslanika Muhammeda, s.a.v.s. Nema podataka o



  1. Muõammad ibn Õasan ibn ‘Alī ibn ‘Abdurraõmān al-Laqānī al-Mālikī, poznat i pod nadimkom Nāôiruddīn, rođen je 873/1468., a umro 957/1551. godine (v. Kaõõāla II, str. 78-79; Brockelmann, S II, str. 435).

  2. Vidi: Popara XIII, 7608/4, str. 182-183.

  3. ‘Abdulqādir ibn Muõammad ibn Aõmad aš-Šāèilī al-Miôrī aš-Šāfi‘ī, učenik Ğalāluddīna as-Suyūãīje, umro oko 935/1529. godine, autor je više djela iz oblasti islamskog prava i tesavvufa (v. Kaõõāla V, str. 298).

  4. Isto kao u bilješci br. 26.

  5. Vidi: Popara XIII, 7608/5, str. 183-184.

35 ﻪﺗﺰﺟأو ...ﺔﻔﻴﻨﺣ بيأ ﻢﻈﻋﻷا مﺎﻣلٳا ﺐﻫﺬﻣ ﲆﻋ ﺔﻳارﺪﻟﺎﺑ ﻊﺋﺎﻗﻮﻟا ﰲ ىوﺎﺘﻔﻟا ﺐﺘﻜﻳ نأو ﺔﻳاوﺮﻟا ﻖﺣ ﻪﻴﻓ ﱄ ﺎﻣ ىوﺮﻳ نأ ﻪﻟ تﺰﺟﺄﻓ

ﺪﻨﻗﺮﻤﺴﺑ ﺎﻴﺿﺎﻗ رﻮﻛﺬﳌا ﺮﻣﻷﺎﺑ ﺎﻀﻳأ

godini izdavanja idžazetname.36 Kataloški je obrađena u devetom svesku

Kataloga rukopisa.37



  1. Prepis idžazetname koju je nekom od svojih učenika38 1. džumade-l- ahira 1060/1650. godine izdao Muõammad ibn ‘Alī al-Bābilī aš-Šāfi‘ī.39 Idžazetnama je izdana za određena hadiska djela.40 Nalazi se na listovima 73b-86a u rukopisu br. R-3492. Nema podataka o prepisivaču, mjestu ni godini prepisa.41


  1. Prepis idžazetname aš-šayêa Ismā‘īla ibn aš-šayêa aô-ôāliõa Musāa al- Malãānija,42 nastanjenog u Bosni. Nalazi se na listovima 93b-100b u ruko-


  1. Najvjerovatnije se radi o 992/1548. godini, budući da je te godine i na istoj vrsti papira prepisano prethodno djelo.

  2. Vidi: Haso Popara, Katalog arapskih, turskih, perzijskih i bosanskih rukopisa, Svezak deveti, /dalje: Popara IX/, London-Sarajevo 1422/2001., 5414, str. 146-147.

  3. Ime učenika nije navedeno ili je ispušteno greškom prepisivača.

  4. Muõammad ibn ‘Alī al-Bābilī aš-Šāfi‘ī, ‘Alā’uddīn, umro 1077/1666. godine (v.

Kaõõāla XI, str. 34; Brockelmann, Carl: Geschichte der arabischen Litteratur, Grundband /dalje: Brockelmann G/, II, Leiden, 1937., str. 327).

40 ةﺎﻜﺸﳌاو ﺔﻳوﻮﻨﻟا ينﻌﺑرﻷاو ﻊﻣﺎﺠﻟاو ﺔﻴﻔﻟﻷاو ﻦﻨﺴﻟاو ينﺤﻴﺤﺼﻟا ﻦﻣ ﻪﻨﻳاور ﻪﻟ زﻮﺠﻳ ﺎﻣ ﻊﻴﻤﺟ هﺮﻛﺬﺑ هﻮﻨﳌا ﺎﻧﻻﻮﻣ يرﻘﻔﻟا زﺎﺟأ ﺪﻗو

ﻚﻟذ يرﻏو ﻞﺋماﺸﻟاو ﺢﻴﺑﺎﺼﳌاو

  1. Sudeći po papiru, pismu i povezu rukopisa, prepis je, najvjerovatnije, iz XVIII stolje-

ća.

  1. Nije nam poznato odakle je tačno aš-šayê Ismā‘īl ibn aš-šayê aô-ôālih Mūsā al-Malãānī došao u Bosnu ni u kojim je mjestima u Bosni djelovao. Na osnovu njegova nadimka al-Malãānī, Kasim Dobrača (v. Dobrača II, 1857/5, str. 891) pretpostavlja da bi ovaj šejh mogao biti porijeklom s Malte, a Omer Nakičević (v. Arapsko-islamske znanosti i glavne škole od XV do XVIII vijeka, Sarajevo, 1988., str.45, 120, 137 i 139) ga, na osnovu jednog rada Hivzije Hasandedića (v. ”Kulturno-istorijski spomenici u Mostaru iz turskog doba”, Prilozi za orijentalnu filologiju, X-XI/1960-61, Sarajevo, 1961., str.162), poistovjećuje sa šejhom Ismailom iz Mostara. Međutim on nije mogao biti porijeklom ni s Malte ni iz Mostara zbog sljedećih činjenica: Malta nikada nije bila uporištem kadirijskog reda, jer su je od Arapa, još davne 1090. godine, preoteli Normani, dakle prije nego što je i osnovan kadirijski red (‘Abdulqādir al-Ğīlānī, umro je u Bagdadu 561/1167. godine). Poslije je ušla u sastav Kraljevine Obiju Sicilija, a 1530. godine došla je u posjed viteškog reda ivanovaca, koji se otad nazivaju malte- škim vitezovima. Godine 1798. osvojio ju je Bonaparte, a 1800. Britanci (v. OEJLZ, 5, str. 293). Isto tako, aš-šayê Ismā‘īl ibn aš-šayê Mūsā al-Malãānī nije identičan sa šejhom hadži Ismailom iz Mostara, koji je bio sin Salihov, a unuk Alije Opijača, te otac dobro poznatog Ibrahima Opijača i učenik Šejh-Jujina oca Jusufa Ejubovića.

pisu br. R-4243. Idžazetnamu, bez podataka o mjestu i godini izdanja, izdao je neki aš-šayê ‘Afīfuddīn al-Õusayn, starješina kadirijskog reda. Njome je spomenuti aš-šayê Ismā‘īl postavljen za šejha kadirijskog reda u Bosni i ”drugim islamskim zemljama” (vjerovatno na Balkanu), s ovlaštenjem da može postavljati i smjenjivati druge šejhove, i to među muškarcima i ženama.43 Nema podataka o prepisivaču, mjestu ni godini prepisa. Sudeći po papiru, pismu, mastilu i povezu, prepisana je, najvjerovatnije, u XVIII stoljeću.44


  1. Prepis idžazetname Mustafe Pruščaka, sina Muhamedova45 iz racio- nalnih i tradicionalnih znanosti.46 Idžazetnamu je izdao Muôãafā al-Arèan ar-Rūmī al-Üsküdārī 8. zu-l-hidždžeta 1133/1721. godine. Nalazi se na listovima 112b-114a u rukopisu br. R-551. Idžazetnamu je prepisao nama nepoznati prepisivač iz originala koji je svojom rukom napisao i potpisao Muôãafā al-Arèan ar-Rūmī al-Üsküdārī.47



Kasnije se oženio kćerkom svoga profesora (Šejh Jujinom sestrom) i bio muderis na Karađoz-begovoj medresi u Mostaru. (v. Hazim Šabanović, Književnost muslimana BiH na orijentalnim jezicima /dalje: Šabanović, Književnost/, ”Svjetlost”, Sarajevo, 1973., str. 439-40). Prije će biti da je ovaj aš-šayê Ismā‘īl porijeklom iz grada Malatye ili istoimene pokrajine u Turskoj, koja je, zbog svoje blizine s Bagdadom, bila jako uporište kadirijskog reda.

43 ﲆﻋ ﺎﺨﻴﺷو ﺔﻔﻴﻠﺧ نﻮﻜﻳ نأ ...ﺎﺑﴩﻣ يردﺎﻘﻟاو ﺎﻨﻜﺴﻣ يﻮﻨﺻﻮﺒﻟا نيﺎﻄﻠﳌا ﳻﻮﻣ ﺢﻟﺎﺼﻟا ﺦﻴﺸﻟا ﻦﺑ ﻞﻴﻋماﺳٳ ﺦﻴﺸﻟا ...ﻲﻨﻟﺄﺳ ﺪﻘﻓ ءاﺮﻘﻔﻟا ﺮﺋﺎﺳ ﲆﻋ ﺎﺨً ﻴﺷو ﺔﻔﻴﻠﺧ ﻪﺘﻤﻗﺄﻓ ...ﺔﻴﻣﻼﺳلٳا ﻚﻟماﳌا ﺮﺋﺎﺳو ﺔﻳّ ﻮﻨﺻﻮﺒﻟا رﺎﻳﺪﻟاو ﺔﻴﻣﻼﺳلٳا ﺔﻜﻠﻤﳌﺎﺑ ﺔﻳردﺎﻘﻟا ءاﺮﻘﻔﻟا ﺮﺋﺎﺳ ينﻘﻠﺗ ﰲ ﻪﻴﻟٳ رﺎﺸﳌا ينﺴﺤﻟا ﻦﻳﺪﻟا ﻒﻴﻔﻋ ﺦﻴﺸﻟا ﻪﻟ نذأو ...ﻪﻘﺤﺘﺴﻳ ﻦﳌ ﻚﻟذ ﺰﻴﺠﻳ نأ ﻪﻟ تﺰﺟأو ﺔﻴﻓﻮﺼﻟا ﺦﻳﺎﺸﳌاو ﺔﻳردﺎﻘﻟا

...تﺎﻴﻧﺪﻟا ءﺎﺴﻨﻟا ﻦﻣ رﺎﺘﺨﻳو ءﺎﺸﻳ ﻦﳌ ﺎﻀﻳأ ﻢﻴﻘﻳ نأو ﻚﻟﺬﻟ ﻼﻫأ هاﺮﻳ ﻦﳌ رﺎﺘﺨﻳو هاﺮﻳ ﺎﻣ ﺐﺴﺤﺑ ةدﺎﺠّ ﺴﻟا ﲆﻋ ﺲﻴﻠﺠﺘﻟاو ﺮﻛﺬﻟا ﻦﻣ ﻦﻤﻘﻳ نأ تﺎﻴﻧﺪﻟا ءﺎﺴﻨﻠﻟ نذﺄﻳ نﺄﺑ ﻞﻴﻋماﺳٳ ﺦﻴﺸﻠﻟ ينﺴﺤﻟا ﺦﻴﺸﻟا ﺎﻀﻳأ نذأو ...ﻦﻬﻨﻣ ءﺎﺸﻳ ﻦﻣ لﺰﻌﻳو دﻮﻬﻌﻟا ﻦﻬﻴﻠﻋ ﺬﺧﺄﻳو رﺎﺘﺨﻳو هاﺮﻳ ﺎﻣ ﻞﻛ ﰲ ﻞﻌﻔﻟاو لﻮﻘﻟﺎﺑ ﻪﻟ نذأو ﺎﻣﺎﻋ ﺎﻧذٳ نﺄﺸﻳ ﻦﻣ ﻦﻟﺰﻌﻳو نﺄﺸﻳ ﻦﻣ ﻦﺴﻠﺠﻳو نﺄﺸﻳ

  1. Dobrača II, 1857/5, str. 891

  2. Muôãafā ibn Muõammad al-Bosnawī al-Āqõiôārī an-Nawābādī, muderis i mufti- ja u Pruscu i nekim drugim mjestima, umro 1169/1755. godine (v. Šabanović, Književnost, str. 470-80).

46 يدﺎﺑاﻮﻨﻟا يرﺎﺼﺤﻗﻵا يﻮﻨﺳﻮﺒﻟا ﺪﻤﺤﻣ ﻦﺑ ﻰﻔﻄﺼﻣ ﺎﻴﺋﺰﺟو ﺎﻴٍّ ﻠﻛ عوﺮﻔﻟاو لﻮﺻﻷاو لﻮﻘﻌﳌاو لﻮﻘﻨﻤﻠﻟ ﻊﻣﺎﺠﻟا ...ﻲﻨﻣ ﻊﻤﺳ ﺪﻗو اﺬﻫ نآﺮﻘﻟا يرﺴﻔﺗو ﺔﻴﻟماﻜﻟا نﻮﻨﻔﻟاو ﺔﻴﻟﻵا مﻮﻠﻌﻟا ﻦﻣ ﺎﻀﻌﺑ ﲆﻋ أﺮﻗ ﺪﻗو هيرﻐﺑو ﻚﻟﺬﺑ ﻪﻳﺰﺟأ نأ ﻲﻨﻣ ﺲﻤﺘﻟا ﻢﺛ ...ﻞﺴﻠﺴﳌا ﺚﻳﺪﺤﻟا زﺎﺠﻣو عﻮﻤﺴﻣو ءوﺮﻘﻣ ﻦﻣ ﻪﺘﻳاور ﻲﻨﻋو ﱄ زﻮﺠﻳ ﺎبمو ﺖّ ﺴﻟا ﺐﺘﻜﻟا ﺔﻴﻘﺑو ﻢﻠﺴﻣو يرﺎﺨﺒﻟﺎﻛ هيرﻐﺑو ﻚﻟﺬﺑ ﻪﺗﺰﺟأو ...ﻢﻳﺮﻜﻟا ﺚﻳﺪﺤﻟاو يرﺴﻔﺘﻟاو تاءاﺮﻘﻟا ﺐﺘﻛ ﺮﺋﺎﺴﺑو ﺔﻠﺳاﺮﻣو ﺔﻟوﺎﻨﻣ ﻦﻣو لﻮﺻأو عوﺮﻓ ﻦﻣ لﻮﻘﻨﻣو لﻮﻘﻌﻣ ﻦﻣو ﺔﻣﺎﻋ وأ ﺔﺻﺎﺧ ةزﺎﺟٳ

ﻊﻳﺪﺑو نﺎﻴﺑو نﺎﻌﻣو ﻒﻳﴫﺗو ﻮﺤﻧو مﻼﻛ ﻦﻣو

47 ﺔﺋﺎﻣو ينﺛﻼﺛو ﺚﻠﺛ ﺔﻨﺳ ﺔﺠﺤﻟا يذ ﻦﻣ ﺚﻠﺜﻟا مﻮﻳ ﻦﻣﺎﺛ ...يراﺪﻜﺳﻷا ﻢﺛ ﻲﻣوﺮﻟا نزرﻷا ﻰﻔﻄﺼﻣ هﻻﻮﻣ ﻮﻔﻋ يرﻘﻓ ﻚﻟذ ﺐﺘﻛ

ﻒﻟأو

  1. Idžazetnama Šamsuddīna Muõammada ibn Õasana Himmāt-zadea48 iz oblasti hadisa.49 Idžazetnamu je izdao Muõammad ibn Muõammad al-Budayrī ad-Dimyāãī.50 Nalazi se na listovima 100b-106b u rukopisu br. R-3505.51 Napisana je rukom izdavača52, a datum i godina izdanja, 10. ramazan 1134/1722. izraženi su u razlomcima u obliku zagonetke.


  1. Druga idžazetnama Šamsuddīna Muõammada ibn Õasana Himmāt- zadea53 iz oblasti hadisa.54 Nalazi su na listovima 108a-109a u rukopisu br. R-3505. Idžazetnamu je izdao poznati muhaddis i muftija u Meki Muõammad ibn ‘Abdulmuõsin al-Qala‘ī Tāğuddīn.55 Na kraju idžaze- tname (list 109a), stoji bilješka da ju je svojom rukom u Meki napisao Muõammad ibn Õasan Himmāt ad-Dimašqī56, u zadnjoj dekadi mjeseca





48 Muõammad ibn Õasan Himmāt-zāde al-Õanafī at-Turkmānī ad-Dimašqī al- Qosãanãīnī, poznat još i pod nadimcima Šamsuddīn i Abū ‘Abdullāh, rođen je u Damasku 1091/1680. a umro u Kairu 1175/1761. godine (v. Kaõõāla IX, str. 255; Kasim Dobrača, Katalog arapskih, turskih i perzijskoh rukopisa, Svezak prvi /dalje: Dobrača I/, Sarajevo, 1963., 591/16, str. 378-79).

49 ﺚﻳﺪﺤﻟا ﺐﺘﻛ يرﻫﺎﺸﻣ ﻦﻣ ﺎﻫيرﻏو ﺚﻳﺪﺤﻟاو ﻢﻳﺪﻘﻟا ﰲ ﺔﻠﻴﻀﻔﻟﺎﺑ ةيرﻬﺸﻟا ﺔﺘّ ﺴﻟا ﺐﺘﻜﻟا ﻦﻣ ﺎﻓاﺮﻃأ نﺎﻨﻴﻌﻟا ﻪﺑ ﺮﻘﺗ ﺎﻣ ﲆﻋ أﺮﻗو ﺚﻳﺪﺤﻟا ﻞﻫأ ﺪﻨﻋ ﱪﺘﻌﳌا طﴩﺑ ... ﺔً ﻣﺎﻋ ةً زﺎﺟٳ ﻪﺗﺰﺟأو ﻚﻟذ ﰲ ﱃﺎﻌﺗو كرﺎﺒﺗ ﻪﻠﻟا تﺮﺨﺘﺳﺎﻓ ...ﻲﻨﻋ هﺬﺧأ ماﻴﻓ نيزﺎﺠﺘﺳا ﻢﺛ ...

ﺮﺛﻷاو

  1. Muõammad ibn Muõammad ibn Muõammad ibn Aõmad ibn Õasan ibn ‘Alī al- Budayrī ad-Dimyāãī aš-Šāf ‘ī, poznat još i pod nadimcima Ibn al-Mayyit, Šamsuddīn i Abū Õāmid, veliki islamski pravnik, muhaddis i lingvista, umro je u ad-Dimyātu (u Egiptu) poslije 1134/1721. godine, gdje je dugo vremena obavljao dužnost muftije. Autor je više djela iz oblasti hadisa, islamskog prava, tefsira i lingvistike (v. Kaõõāla XI, str. 264-65; Brockelmann, G II, str. 322).

  2. Vidi: Dobrača I, 591/16, str. 378-79.

52 ﻦﻣ ﻊﺑاﺮﻟا ﻊﺳﺎﺘﻟا ﴩﻋ ﰲ ﺎﺧً رّ ﺆﻣ ...يﺮﻳﺪﺒﻟا ﺪﻤﺣأ ﻦﺑ ﺪﻤﺤﻣ ﻦﺑ ﺪﻤﺤﻣ ﻦﺑ ﺪﻤﺤﻣ ...ﻪﺑر ﻮﻔﻋ يرﻘﻓ ﻪﻤﻠﻘﺑ ﻪﻤﻗّ رو ﻪﻤﻔﺑ ﻚﻟذ لﺎﻗ

(ﻒﻟأو ﺔﺋﺎﻣو ينﺛﻼﺛو ﻊﺑرأ ﺔﻨﺳ) ...ﴩﺒﻟا ﺪﻴﺳ ةﺮﺠﻫ ﻦﻣﴩﻋ نيﺎﺜﻟا ﻦﻣ ﻊﺑاﺮﻟا

53 Isto kao u bilješci br. 48.

54 ﻪﺗﺎﻳوﺮﻣ ﻊﻴﻤﺠﺑو رﻮﻛﺬﳌا ﺚﻳﺪﺤﻟﺎﺑ ...هﺪﺠﻣ ﻪﻠﻟا مادأ هﻼﻋأ رﻮﻛﺬﳌا ﻲﺨﻴﺷ نيزﺎﺟأ ﺪﻗو

55 Muõammad ibn ‘Abdulmuõsin al-Qala‘ī, poznat još i pod nadimcima Tāğuddīn i Abū al-Fañl, umro je poslije 1147/1735. godine (v. Kaõõāla X, str. 523; Brockelmann, S II, str. 522).

56 ﺔﻨﺳ مﺎﺘﺧ ماﺮﺤﻟا ﺔﺠﺤﻟا مﺎﺘﺧ ﰲ اﺮﻳﺮﺤﺗ ...ﺔﻓﴩﳌا ﺔﻜبم ﺬﺌﻣﻮﻳ ﴐﺎﺤﻟا ﻲﻔﻨﺤﻟا ﻲﻘﺸﻣﺪﻟا تماﻫ ﻦﺴﺣ ﻦﺑ ﺪﻤﺤﻣ يرﻘﻔﻟا ﺎﻧأو

ﻦﺑ ﻦﻳﺪﻟا جﺎﺗ ﺪﻤﺤﻣ يرﺼﻘﺘﻟﺎﺑ فﱰﻌﳌا يرﻘﻔﻟا ﻪﻘنمّ

ﺢﻴﺤﺻ ﻪﻨﻃﺎﺒﺑ ﱃا ﺐﺴﻧ ﺎﻣ ...ﺔﻳﻮﺒﻨﻟا ةﺮﺠﻬﻟا ﻦﻣ ﻒﻟأو ﺔﺋﺎﻣو ينﺛﻼﺛو ينﺘﻨﺛا

ﻲﻌﻠﻘﻟﺎﺑ يرﻬﺸﻟا ﻦﺴﺤﳌا ﺪﺒﻋ

zu-l-hidždžeta 1132/1720. godine, a ispod toga bilješka i potpis učitelja Muhammada ibn ‘Abdulmuõsina Tāğuddīna.57


  1. Idžazetnama Muõammad-ef. ibn ‘Abdullāha ad-Dimašqīja (?)58 iz oblasti hadisa.59 Nalazi se na listovima 107b60 i 114a u rukopisu br. R-3505. Idžazetnamu61, bez oznake mjesta i godine izdanja62, svojom rukom je napisao i potpisao Muõammada ibn Himmāt al-Õanafī.63


  1. Idžazetnama ‘Abdullāha ibn Muõammada ibn Muôãafe al-Lāèiqija,64 koju mu je za teoretske i praktične, racionalne i tradicionalne znanosti, fikh, islamsku filozofiju, tefsir i hadis,65 izdao Muõammad Õafīd, kadija u Kairu. Idžazetnama se nalazi na listovima 252b-256a u rukopisu br. R- 1051. Nema podataka o godini izdanja, ali se sa sigurnošću može utvrditi da je to bilo prije 1155/1742. godine.66 Napisana je vještom rukom kaligrafa a potpisana rukom učitelja.67 Na kraju idžazetname se nalazi pečat na kome je čitljivo (ﺪﻤﺤﻣ هﺪﺒﻋ ﻰﻔﻛو ﻪﻠﻟا ﻰﺒﺴﺣ).






  1. Dobrača I, 591/17, str. 379.

  2. Početak idžazetname u rukopisu br. R-3505, nalazi se na listu 107b, a nastavak na listu 114a. Ime učenika je naknadno precrtavano i nije do kraja čitljivo.

59 ماﺒﺴﺣ لﻮﻘﻌﻣو لﻮﻘﻨﻣ ﻦﻣ تيﺎﻋﻮﻤﺴﻣو تيﺎﻳوﺮﻣ ﻊﻴﻤﺠﺑ ﻪﺗﺰﺟﺄﻓ ﻲﻘﺸﻣﺪﻟا ﻪﻠﻟا ﺪﺒﻋ ﻦﺑ ﺪﻤﺤﻣ نﺄﺸّ ﻟا اﺬﻫ ﰲ ﺐﻏر ﻦﻤﻣ نﺎﻛو ﻲﺘﻟا ﺔﺘّ ﺴﻟا ﺐﺘﻜﻠﻟ ﺪﻴﻧﺎﺳﻷا ييرﻄﺴﺘﺑ رﻮﺟﻷا ﻪﻟو ﱄ ﻪﻠﻟا ﻒﻋﺎﺿ رﻮﻛﺬﳌا زﺎﺠﳌا ﻒﺤﺗأ نيا ﻢﺛ ...لﻮﺤﻔﻟا ﻦﻣ ﻊﻤﺟ ﻦﻋ ﱃا ﻞﺻو

ﺎﻫﺮﻬﺷأو مﻼﺳﻻا ﻦﻳواود فﴍأ ﻰﻫ

  1. Budući da su listovi 108-113 u rukopisu br. R-3505 pogrešno uvezani, početak idža- zetname u Katalogu rukopisa (v. Dobrača I, 591/17, str. 379) je pogrešno je citiran, kao početak idžazetname pod br. 13 u ovom popisu.

  2. Vidi: Dobrača I, 591/19, str. 380.

  3. Najvjerovatnije se radi o Damasku ili Kairu, prije 1175/1761. godine.

63 يﻮﺒﻨﻟا ﺚﻳﺪﺤﻟا مدﺎﺧ ﻲﻔﻨﺤﻟا تماﻫ ﻦﺑ ﺪﻤﺤﻣ ﻪﻤﻠﻘﺑ ﻪﻤﻗّ رو ﻪﻤﻔﺑ ﻪﻟﺎﻗ

64 ‘Abdullāh ibn Muõammad ibn Muôãafā al-Lāèiqī, šejh halvetijskog reda u Kairu, umro je 1155/1742. godine (v. Kaõõāla, XII, str. 36).

65 مﻮﻠﻌﻟا ﻦﻣ ﻪﺘﻳاور ﱄ زﻮﺠﻳ ﺎﻣ ﻲﻨﻋ ىوﺮﻳ نﺄﺑ ﻪﻟ تﺰﺟﺄﻓ ...ﺚﻳﺪﺤﻟاو يرﺴﻔﺘّ ﻟاو لﻮﺻﻷاو عوﺮﻔﻟاو ﺔﻴﻠﻘﻨﻨﻟاو ﺔﻴﻠﻘﻌﻟا مﻮﻠﻌﻟا ﲆﻋ أﺮﻗ

ﺔﺑﻮﺘﻜﻣو ﺔﻇﻮﻔﻠﻣ ةً زﺎﺟٳ ...ﺎﻨﻴﺒﻧ ﺚﻳدﺎﺣأ ماﻴﺳ ﺎﻋً وﺮﻓو ﻻﻮﺻأ ﺔّ ﻴﻠﻤﻋو ﺔً ﻳﺮﻈﻧ

66 Budući da je te godine umro njen vlasnik.

67 ةﺮﻫﺎﻘﻟا ﴫبم ﴈﺎﻘﻟا ﺪﻴﻔﺣ ﺪﻤﺤﻣ ﻪﻧﺎﺤﺒﺳ ﻪﻴﻟٳ يرﻘﻔﻟا ﻪﻘنمّ

  1. Idžazetnama Sayyida ‘Abdullāh-ef. al-Amāsīja68 iz racionalnih i tra- dicionalnih znanosti.69 Nalazi se na listovima 258b-261a u rukopisu br. R-1051. Idžazetnamu je 1180/1766. godine u Istanbulu, izdao as-Sayyid ‘Abdulwahhāb ibn Õusayn ibn Waliyuddīn al-Āmidī. Kaligrafskim slovima i vrlo vještom rukom ispisao ju je nama nepoznati kaligraf, a potpisao as- Sayyid ‘Abdulwahhāb ibn Õusayn Waliyuddīn al-Āmidī.70 Ispod potpisa

se nalazi pečat učitelja na kome je čitljivo ime (بﺎﻫّ ﻮﻟا ﺪﺒﻋ ﺪﻴّ ﺴﻟا).


  1. Idžazetnama Halil-ef., sina Ibrahimova 71 iz oblasti tesavvufa, tefsira, hadisa, fikha i drugih tradicionalnih i racionalnih znanosti.72 Idžazetnamu je izdao Muôãafā Beg-zade.73 Nalazi se na listovima 72b-74a u rukopisu br.


68 Sayyid ‘Abdullāh-ef. al-Amāsī (iz Amasije u Turskoj), umro 1234/1818. godine, bio je prvi muderis Nove ili Inadije medrese (Medrese-i cedīd) u Sarajevu, koju su 1180/1766. godine podigli građani Sarajeva, u uglu bašče Gazi Isa-begove tekije, nedaleko od lokacije bivše Ulama-pašine medrese, koja je stradala u požaru 1697. godine, za vrijeme provale Eugena Savojskog (v. Ismet Kasumović, Školstvo i obrazo- vanje u Bosanskom ejaletu za vrijeme osmanske uprave, Mostar, 1999., str. 183-84).

69 ﻦﻣ تيﺎﻳوﺮﻣ ﻊﻴﻤﺟ ﻲﻨﻋ ىوﺮﻳ نﺄﺑ ﻪﻟ تﺰﺟﺄﻓ ...ﺔﻴﻋﺮﻔﻟاو ﺔﻴﻠﺻﻷا ﻦﻣ ﺔﻴﻠﻘﻨّ ﻟاة ﺔﻴﻠﻘﻌﻟا مﻮﻠﻌﻟا ﻲﻨﻋ ﺬﺧأو ةﺪﻳﺪﻣ ةً ﺪﻣ ﻲﻨﻣزﻻ ﺪﻗ

ﺔﻴﻠﻘﻨﻟاو ﺔﻴﻠﻘﻌﻟا نﻮﻨﻔﻟا

70 راد ﰲ ...ﻒﻟأو ﺔﺋﺎﻣو ينﻧﺎثم ﺔﻨﺳ ﰲ ﻚﻟذو يﺪﻣﻵا ﻦﻳﺪﻟا ﱃو ينﺴﺣ ﻦﺑ بﺎﻫّ ﻮﻟا ﺪﺒﻋ ﺪﻴّ ﺴﻟا يّ ﻮﻘﻟا ﻚﻠﳌا ﻪﻠﻟا دﺎﺒﻋ ﻒﻌﺿأ ﻪﻘنمّ

ﺔﻴﻨﻴﻄﻨﻄﺴﻘﻟا ﺔﻨﻄﻠﺴﻟا

71 Najvjerovatnije je riječ o Êalīlu ibn Ibrāhīmu, koji je veoma vještom rukom prepisao i ispravio Qara Dāwūd-zādeov prevod i opširni komentar al-Ğuzūlījeve zbirke salavata Dalā’il al-êayrāt na turskom jeziku, pod naslovom Tawfīq muwaffiq al-hayrāt li nayl al-barakāt fi êidma manba‘ as-sa‘ādāt - Šarõ Dalā’il al-êayrāt u rukopisu br. R-177. Kao vlasnik, na ovom rukopisu potpisao se i svoj pečat stavio pisar sarajevskog suda Muhamed Mula Mestvica. Kasnije je ovaj rukopis za Ajni-begov mekteb, koji je 1267/1850. godine obnovio i proširio Fadil-paša Šerifović, uvakufio hadži Muhamed Bičakčić, sin Fejzullahov (v. Dobrača I, 783, str. 541-542).

72 ...يرﺎﻘﻟا ﲇﻋ ﺎﻧﻻﻮﳌ ﻢﺨﻓﻷا درﻮﻟاو ﻢﻈﻋﻷا بﺰﺤﻟا ةءاﺮﻘﺑ ...ﻢﻴﻫاﺮﺑٳ ﻦﺑ ﻞﻴﻠﺧ ﻪﻠﻟا ﻞﻴﺒﺳ ﰲ ﻲﻘﻴﻓرو ﻪﻠﻟا ﰲ ﻲﺧأ تﺰﺟأ ﺪﻘﻓ داروﻷاو ﺔﻳردﺎﻘﻟاو ﺔﻴﻟذﺎﺸﻟا باﺰﺣﻷﺎﻛ ...مﺎﻈﻌﻟا ﺦﻳﺎﺸﳌاو ماﺮﻜﻟا ءماﻠﻌﻠﻟ باﺰﺣﻷاو داروﻷاو ...تايرﺨﻟا ﻞﺋﻻد ةءاﺮﻘﺑ ﺎﻀﻳأ ﻪﺗﺰﺟأو تﻻﻮﻘﻨﳌا ﺮﺋﺎﺳو فﻮﺼﺘﻟاو ﻪﻘﻔﻟاو ﺚﻳﺪﺤﻟاو يرﺴﻔﺘﻟا ﰲ ﻪﺗﺰﺟأو ...هﴎ سﺪﻗ بيﺮﻌﻟا ﻦﺑ ﻦﺑ ﺪﻟا ﻲﻴﺤﻣ ﺦﻴﺸﻟا داروأو ﺔﻴﺋﺎﻬﺒﻟا

تﻻﻮﻘﻌﳌاو

  1. As-Sayyid al-hāğğ Muôãafā-efendī Beg-zāde rođen je u gradu Ahalcihe (ﻪﺨﺴﺧآ) jugoza-

padno od Tbilisija u današnjoj Gruziji (v. Veliki atlas svijeta, Mozaik knjiga, Zagreb,

2004., str. 39), poznatom nakšibendijskom uporištu u prvoj polovini XVIII stoljeća. Početne nauke izučavao je u Ahalcihi, a nastavio u Istanbulu. Napisao je više djela na arapskom, turskom i perzijskom jeziku koja je sabrao as-Sayyid al-hāğğ Muõammad Murād-efendī, šejh tekije Murād Mulā u mahali Čeharšenbi u Istanbulu. Zbirku njegovih djela od 136 stranica štampala je u izdavačka kuća Dār aã-ãibā‘a al-‘Āmira

R-7441. Rukopis je veoma luksuzno urađen, sa zlatom ukrašenim unvanima i kožnom povezu, na čijim su koricama utisnuti ornamenti. Idžazetnamu je 1200/1785-86. godine, vrlo vještom rukom, nashī pismom, ispisao kaligraf ‘Abdullāh Šayê-zāde al-‘Alā’iyawī74, učenik Abū Bakra Rāšid-efendije, a izdiktirao ju je i potpisao Muôãafā Beg-zāde.75 Prema kazivanju Raseme Kapetanović (od koje je otkupljena), idžazetnama je ranije bila u vlasništvu Fadil-paše Šerifovića.76


  1. Prepis idžazetname Mustafe Nailije iz oblasti kaligrafije.77 Nalazi se na listovima 89a-91a u rukopisu br. R-1180. Idžazetnamu je izdao kaligraf Ismail Zihni.78 Prema bilješci na kraju, izdana je 1214/1799. godine.79










u drugoj dekadi mjeseca muharrema 1264/1247. godine Istanbulu. Umro je 1200/1786. godine na putu za hadž na lađi u blizini Džedde i ukopan je kod mjesta Hazreti Hava (v. Osmanllı muellifleri, I, str. 46-47). Idžazetnamu mu je dao poznati islamski učenjak Muõammad ibn Muõammad ibn Muõammad ibn ‘Abdurrazzāq al-Õusaynī, Abū al-Fayñ Murtañā (1732-1791), autor brojnih djela iz oblasti lingvi- stike, književnosti, hadisa i tesavvufa, od kojih mu je najpoznatiji veliki komentar rječnika al-Qāmūs u deset svezaka pod naslovom Tāğ al-‘arūs fī šarõ al-Qāmūs po kome je i dobio nadimak Šāriõ al-Qāmūs (v. Kaõāla XI, str. 282-83; Brockelmann G II, 287-88 i S II, 398-399; Hadiyya al-‘ārfīn II, 347; Köprülü III, 118).

  1. Njegovo ime u nizu učitelja navodi se i u idžazetnami hafiza Hasan-ef. Handžića (v. list 5b u rukopisu br. R-3243).

75 ةدﺎﻳزو ﻰﻨﺴﺤﻟﺎﺑ ﻪﺑﺎﺒﺣأو ﱃﺎﻌﺗ ﻪﻠﻟا ﻪﻗزر هداز ﻚﺒﺑ فوﺮﻌﳌا ﻰﻔﻄﺼﻣ يرﻘﻔﻟا ﺪﺒﻌﻟا ﻪﺒﺘﻜﺑ ﺮﻣأو ﻪﻤﻔﺑ ﻪﻟﺎﻗ

76 Vidi: Zejnil Fajić, Katalog arapskih, turskih, perzijskih i bosanskih rukopisa, Svezak jedanaesti (dalje: Fajić XI), London-Sarajevo, 1424/2003., 7035/2, str. 572-73.

77 ﺮﺧآ ﰲ ﺐﺘﻜﻳ نأو ...يرﻄﺨﻟا ﻢﻠﻌﻟا ﻚﻟذ ﻦﻣ ﻲﻨﻣ هﺎﻘﻠﺗ ﺎﻣ ﻖﻓو ﲆﻋ ﺮﻳﺮﻘﺗو بﺎﺘﻛ ﻦﻣ ﻪﺘﻳاور ﱄزﻮﺠﻳ ﺎﻣ ﻲﻨﻋ ىوﺮﻳ نﺄﺑ ﻪﺗﺰﺟأو

ﲇﺋﺎﻨﻟا ﻰﻔﻄﺼﻣ ﻪﺒﺘﻛ ﻪﺗﺎﺑﻮﺘﻜﻣ

  1. Najvjerovatnije je riječ o Ismā‘īlu Èihnīji Konjiciji Mehmedefendiću, učeniku Hasana Vefaije i učitelju kaligrafa Sulejmana, sina Ibrahima Hadžabulića iz Uskopja (v. Muhamed Ždralović: Prepisivači djela u arabičkim rukopisima /dalje: Ždralović, Prepisivači djela/, I, Svjetlost, Sarajevo, str. 236 i 290).

  2. Vidi: Osman Lavić, Katalog arapskih, turskih, perzijskih i bosanskih rukopisa, Svezak

četrnaesti (dalje: Lavić XIV), London-Sarajevo, 1426/2005., 7941/6, str. 118-19.

  1. Idžazetnama Mustafe, sina Muhamedova80 iz tradicionalnih i racio- nalnih znanosti.81 Nalazi se na listovima 1b-10b u rukopisu br. R-4650. Idžazetnamu je izdao Mustafa Mostarac, sin Husejinov, a unuk hadži Mustafin, porijeklom iz Stoca.82 Idžazetnama, bez oznake mjesta i godine izdanja, napisana je rukom učitelja i ovjerena njegovim ličnim pečatom iz 1229/1813-14. godine. Na pečatu je čitljivo ime (ﻲﻗﺪﺻ ﻰﻔﻄﺼﻣ هﺪﺒﻋ).


  1. Muôãafā ibn Muõammad al-Mostārī (tj. hadži Mustafa Arif-ef. Mukić), poznat je još i pod nadimkom Beg-efendija. Rođen je u Mostaru u drugoj polovini XVIII stoljeća. Tu je završio mekteb i Karađoz-begovu medresu pred poznatim mostarskim mude- risom i muftijom Mustafa-ef. Sarajlićem i slovio kao njegov najbolji učenik. Poslije završene medrese, nastavio je studije u Istanbulu. Po povratku iz Istanbula, obratio se svom učitelju u Mostaru Mustafi-ef. Sarajliću i od njega dobio gore spomenutu idžazetnamu, nakon čega je počeo raditi kao muderis na Karađoz-begovoj medresi i imam i mutevelija Sultan-Selimove mesdžida. Kada je 1847. godine umro muftija Sarajlić, postavljen je na položaj mostarskog muftije i na tom položaju ostao sve do smrti 1853. godine. Umro je u mjestu Janbou (Yanbū‘ al-baõr) na povratku s hadža 1269/1853. godine (v. Hivzija Hasandedić, ”Mostarske muftije – prilog kulturnoj povijesti Mostara”, Glasnik IZ-e, br. X-XI, Sarajevo, 1975., str. 443). Integralni tekst idžazetname u prevodu Osmana Mermemića objavljen je u Analima Gazi Husrev- begove biblioteke (v. R. Mahmutćehajić, ”Dvije rasprave šejh Mustafe Sarajlića” Anali GHB, XI-XII, str. 229-258).

81 ايرﺴﻔﺗو ﺎﺜﻳﺪﺣ ﺔﻴﻋﺮﻓو ﺔﻴﻠﺻأ ﺔﻴﻠﻘﻧو ﺔﻴﻠﻘﻋو ﺔﻳﺮﻈﻧو ﺔﻴﻠﻤﻋ مﻮﻠﻌﻟا ﻊﻴﻤﺟ ﻦﻣ ﻪﺘﻳاور ﱄ غﻮﺴﻳ ﺎﻣ ﻲﻨﻋ ىوﺮﻳ نﺄﺑ ﻪﻟ تﺰﺟﺄﻓ

ﺔﻳاوﺮﻟا ﻞﻫأ ﺪﻨﻋ ةﱪﺘﻌﳌا طوﴩﻟا ﻰﻋاﺮﻳ نأ طﴩﺑ ﺎﻫيرﻏو

  1. Muôãafā ibn Õusayn ibn al-õāğğ Muôãafā al-Mostārī (tj. hadži Mustafa Sidki-ef.

Sarajlić) rođen je u Stocu u drugoj polovini XVIII stoljeća. Osnovne biografske poda- tke o sebi naveo je u ovoj idžazetnami (v. list 4b-5a). Prema njoj, u školu (mekteb) pošao je u sedmoj godini života u rodnom Stocu. Kada je postao punodobnim, nasta- vio je sa školovanjem u Sarajevu (najvjerovatnije u Gazi Husrev-begovoj medresi), gdje je proveo tri godine. Nakon toga je otišao u Carigrad i tamo se upisao na neku od visokih škola, gdje je pred Mawlā Õasanom ibn Muõammadom at-Ãrābzonījem učio još četiri godine i od njega dobio profesorsku idžazetnamu. (v. Rukopis br. R-4650, na listovima 4b-5a). Po povratku u Mostar, prvo je radio kao kadija u Počitelju. Kasnije je postavljen na dužnosti muderisa u Karađoz-begovoj medresi i muftije u Mostaru. Na položaju muftije ostao je sve do smrti 1847. godine. Bio je murid Abdurrahmana Sirrije, šejha nakšibendijske tekije na Oglavku kod Fojnice. Umro je na svom imanju u Gnojnicama u mjesecu rebiu-l-evvelu 1263/1847. godine, a ukopan u malom haremu naspram Karađoz-begove džamije u Mostaru, gdje mu se mezar s nišanima i sada nalazi (v. Hasandedić: Mostarske muftije...o.c., str. 443; Šaćir Sikirić: Tekija na oglavku, Kalendar Gajret za 1941. godinu, str. 48; Mujezinović: Islamska epigrafika... o.c.,, III, str. 187; R. Mahmutćehajić, ”Dvije rasprave šejh Mustafe Sarajlića”, Anali GHB, XI-XII, str. 229-258).

  1. Idžazetnama kurra hafiza Abdullah-ef. Kaukčije83 za učenje i preno- šenje al-Ğuzūlījeve zbirke salavata Dalā’il al-êayrāt.84 Nalazi se na listo- vima 15b-17a u rukopisu br. R-2873. Izdao ju je as-Sayyid ‘Abdurraõmān ibn as-Sayyid Muõammad al-Õasanī, u Revdi85 u Poslanikovoj, s.a.v.s., džamiji u Medini, 26. ševvala 1256/1840. godine. Idžazetnamu je svojom rukom napisao i pečatom ovjerio as-Sayyid ‘Abdurraõmān ibn as-Sayyid

Muõammad al-Õasanī. Na pečatu iz 1256/1840. godine čitljivo je ime (ﺪﻴّ ﺴﻟا

ﺪﻤﺤﻣ ﺪﻴّ ﺴﻟا ﻦﺑ ﻦﻤﺣﺮﻟا ﺪﺒﻋ).


  1. Idžazetnama kurra hafiza Abdullah-ef. Kaukčije86 iz Sarajeva za hifz na deset kiraeta.87 Nalazi se na listovima 1b-13a u rukopisu br. R-2873. Idžazetnamu je izdao poznati karija iz Mekke Abū al-Fawz as-Sayyid Aõmad al-Õasanī al-Õusnī,88 u zadnjoj dekadi mjeseca zu-l-hidždžeta 1256/1841. godine. Svojom rukom ju je napisao i potpisao Abū al-Fawz as-Sayyid Aõmad al-Õasanī al-Õusnī.89 Na kraju su tri različita pečata


  1. Aš-šayê ‘Abdullāh Qāuqčī-zāde ibn al-hāğğ Ibrāhīm al-Bosnawī as-Sarāylī, rođen je oko 1820. godine u uglednoj porodici Kaukčija u Sarajevu. Nakon Sarajeva, školova- nje je nastavio u Meki i Medini, gdje je 1254/1838-39. godine dobio idžazetnamu za hifz na sedam kiraeta, a dvije godine kasnije 1256/1841. i na deset kiraeta. Oko tri- deset godina obavljao je dužnost muallima u Gazi Husrev-begovu mektebu, a uz to i dužnost imama i hatiba u Ferhat-begovoj džamiji (Ferhadiji). Zbog otpora okupaciji, ustrougarske vlasti su ga osudile na smrt. Pogubljen je strijeljanjem 30. avgusta 1878. godine, a ukopan je na groblju ”Gorica” (v. Fadil Fazlić, Hafizi u Bosni i Hercegovini u posljednjih 150 godina /dalje: Fazlić, Hafizi/, el-Kalem, Sarajevo, 2006., str. 27-28).

84 ...ﻪﺗﺰﺟأو ﺎﻬﻴﻓ ﻲﻗﺮﻃ ﻊﻴﻤﺠﺑ ﻪﺘﺒﺟأو ﱃﺎﻌﺗ ﻪﻠﻟا تﺮﺨﺘﺳﺎﻓ ...تايرﺨﻟا ﻞﺋﻻﺪﺑ هﺰﻴﺟأ نأ ﻲﻨﻟﺄﺳ ﻢﻴﻫاﺮﺑٳ ﻦﺑ ﻪﻠﻟا ﺪﺒﻋ ...ﺢﻟﺎﺼﻟا نٳﻓ ﻒﻟأو ينﺘﺋﺎﻣو ينﺴﻤﺧو ﺔﺘﺳ مﺎﻋ ﻢﻠﺳو ﻪﻴﻠﻋ ﻪﻠﻟا ﲆﺻ لﻮﺳﺮّ ﻟا ىﺪﻳ ينﺑ ةﺮﻬﻄﳌا ﺔﺿوﺮﻟا ﰲ ﻦﺤﻧو ...ةرﻮﻨﳌا ﺔﻨﻳﺪﳌا ﰲ اﺬﻫ نﺎﻛ

ﻪﺘﺋاﺮﻘﻟ ﻼﻫأ نﺎﻛ ﻦﳌ ﻪﻴﻄﻌﻳ نأ ﺎﻀﻳأ ﻪﺘﻳﺰﺟأو ...لاﻮﺷ ﺮﻬﺷ ﰲ


  1. Prostor u prednjem dijelu Poslanikove, s.a.v.s., džamije u Medini između minbera i Poslanikova, s.a.v.s., kabura nazvan po hadisu: ﺔﻨﺠﻟا ضﺎﻳر ﻦﻣ ﺔﺿور يﱪﻨﻣو يﱪﻗ ينﺑ ﺎﻣ (v.

al-Õāğğ ‘Abbās Karāra, ad-Dīn wa tārīê al-êaramayn aš-šarīfayn, an-Nāšir, Markaz al-êaramayn at-tiğārī bi al-Madīna al-munawwara, 1404/1984, str. 142).

  1. Isto kao u bilješci br. 81.

87 نﺎﻴﺑ ﻢﺗأ ﲆﻋ ﺔﻤﺘﺧ نﺎﻘﺗلٳاو ﺮﻳﺮﺤﺘﻟا ﻊﻣ ةرّ ﺪّ ﻟا ﰲ ﻲﺘﻟا ﺔﺛﻼﺜﻟا ﻊﻤﺠﺑ ﻊﺒﺳ ﺔﻤﺘﺧ ماﻫﺮﺧآ ﱃٳ ماﻬﻟوأ ﻦﻣ ينﺘﻠﻣﺎﻛ ينﺘﻤﺘﺧ ﺎﻨﻴﻠﻋ أﺮﻗ تاءاﺮﻘﻟا ﻚﻟذ ﻪﻟ ﺖﻠﻤﻛأ ﺪﻘﻓ ﺔﻴﺒﻃﺎﺸﻟا ﻖﻳﺮﻃ ﻦﻣ ﺔﻌﺒﺴﻠﻟ ينﺴﻤﺧو ﺔﻌﺑرأ مﺎﻋ ﰲ ﻚﻟذ ﻞﺒﻗ ﺎﻨﻴﻠﻋ أﺮﻗ ﺪﻗ نﺎﻛو ناﻮﻨﻋ ﻞﻤﻛأو

لﺰﻧ ﺮﻄﻗ يأ ﰲو ﻞﺣ نﺎﻜﻣ يّ أ ﰲ أﺮﻘﻳو أﺮﻘﻳ نﺄﺑ ﻪﺗﺰﺟﺄﻓ ...ةﴩﻌﻟا

88 Abū al-Fawz as-Sayyid Aõmad al-Õasanī al-Õusnī bio je jedan od najpoznatijih karija svoga vremena (v. Kaõõāla II, str. 102).

89 مﻮﻳ ﱃٳ ﱃﺎﻌﺗ ﻪﻠﻟا ﺎﻬﻓﴍّ

ﺔﻓﴩﳌا ﺔﻜبم ﻚﻟذ نﺎﻛو ...ﻒﻟﻷو ينﺘﺋﺎﻣو ينﺴﻤﺧو ﺔﺘﺳ مﺎﻋ ﰲ ...ﺔﺠﺤﻟا يذ ﺮﻬﺷ ﺮﺧآ ﰲ ﺎﺧً رّ ﺆﻣ

ﺔﻣﺎﻴﻘﻟا

učitelja, na kojima su čitljiva imena (ﻲﻗوزﺮﻤﻟا ﺪﻤﺣأ زﻮﻔﻟا ﻮﺑأ) ,(ﻲﻨﺴﺤﻟا زﻮﻔﻟا ﻮﺑأ ﺪﻤﺣأ ﺪﻴّ ﺴﻟا) i (ﻲﻗوزﺮﻤﻟا ﺪﻤﺟأ ﺪﻴّ ﺴﻟا).


  1. Idžazetnama Sulejmana Fikrija, sina Hasanova90, iz oblasti tesavvufa.91 Nalazi se na listu 1a u rukopisu br. R-7592. Idžazetnamu je izdao sarajevski kadija Sejjid Ahmed Zihni. Na kraju idžazetname nalaze se njegova bilješka i potpis ovjeren ličnim pečatom iz 1263/1846-47. godine. Na pečatu je

čitljivo ime (ﻲﻨﻫذ ﺪﻤﺣأ ﺪﻴّ ﺴﻟا).


  1. Idžazetnama Sulejmana Fikrija, sina Hasanova, iz racionalnih i tradi- cionalnih znanosti.92 Nalazi se na listovima 2b-7b u rukopisu br. R-7592. Idžazetnamu je izdao ‘Alī ibn Bayrām al-Yaqowī (iz Đakovice na Kosovu). Napisao ju je nama nepoznati kaligraf nashī pismom, a svojim potpisom i kratkom bilješkom ovjerio spomenuti učitelj ‘Alī ibn Bayrām al-Yaqowī (iz Đakovice).93 Nema podataka o mjestu ni godini izdavanja. Ispod potpisa učitelja nalazi se pečat na kome je čitljivo (ﻲﻠﻋ رﻮﻣأ ﺮﺴﻳ بر).


  1. Idžazetnama iz kaligrafije hafiza Husejina Rakim-ef. Islamovića94 iz Sarajeva, bogato ukrašena ornamentima u više boja. Izrađena je u obliku

90 Sulaymān Fikrī-ef. ibn Õasan al-Bosnawī je 1284/1867. godine prepisao jedan mushaf koji se u Gazi Husrev-begovoj biblioteci vodi pod br. R-10317. Ovdje se ne radi o Sulejmanu Fikriji (Ertenu) Hadžiefendiću iz Rahića kod Brčkog, koji je odse- lio u Tursku i živio u Antaliji (v. Enver Mulahalilović, ”Sulejman Fikri Erten”, Anali GHB, XI-XII, str. 141-164).

91 نذا ﻪﻨﺘﺋاﺮﻗ ﻲﺧد تايرﺨﻟا ﻞﺋﻻدو ...ﺮﺤﺒﻟا بﺰﺣو ﻢﻈﻋأ بﺰﺣو يﻮﻨﺳﻮﺒﻟا ﻦﺴﺣ ﻦﺑ يﺮﻜﻓ نماﻴﻠﺴﻟ ﻒﻳﴩﻟا ﻢﺘﺨﻟا ةءاﺮﻗ ﺖﻧذأ

مدرو

92 ﺎﻋوﺮﻓو ًﻻﻮﺻأ ايرﺴﻔﺗو ﺎﺜﻳﺪﺣ ﺔﻴﻠﻘﻧو ﺔﻴﻠﻘﻋ ﺔﻴﻠﻤﻋو ﺔﻳﺮﻈﻧ مﻮﻠﻌﻟا ﻊﻴﻤﺟ ﻦﻣ ﻪﺘﻳاور غﻮﺴﻳ ﺎﻣ ﻲﻨﻋ ىوﺮﻳ نﺄﺑ ﻪﻟ تﺰﺟأو

93 يوﻮﻘﻴﻟا مايرﺑ ﻦﺑ ﲇﻋ ﻪﺑر ءﻻآ يرﻘﻓ ﻪﻤﻠﻘﺑ ﻪﻤﻗّ رو ﻪﻤﻔﺑ ﻪﻟﺎﻗ

  1. Hāfië Õusayn Rāqim-efendī (Islamović) rođen je u Sarajevu 1839. godine. Osnovno obrazovanje stekao je kod muderisa Ãāhir-efendije, a školovanje nastavio u Gazi Husrev-begovoj medresi kod poznatog muftije, a kasnije, reisu-l-uleme Mustafe Hilmi-ef. Hadžiomerovića. Kaligrafiju je počeo učiti kod Abdullaha Ajni-ef. Hasagića, a nastavio i specijalizirao kod više poznatih učitelja kaligrafije u Carigradu. Po povratku u Sarajevo, Islamović je radio kao samostalni kaligraf, podučavajući i druge vještinama kaligrafije. Pred njim su kaligrafiju učili: Behauddin-ef. Sikirić, Akif-ef. Hadžihusejinović-Muvekkit, hafiz Sulejman-ef. Čučak i hafiz Mustafa-ef. Čadordžija. Svoje umijeće iz kaligrafije pokazao je i na unutrašnjem oslikavanju i natpisima u Gazi Husrev-begovoj džamiji u Sarajevu (v. Mujezinović, Anali GHB, I, str. 91-94).

uokvirene levhe veličine 27 cm x 37 cm, na kojoj je kaligrafskim pismom (nasêī i ïuluïom), svojom rukom ispisao pojedine odlomke iz Kur’ana i hadisa, kako bi pokazao domet svoje kaligrafske vještine. Idžazetnama je urađena na kvalitetnom papiru i uramljena u drveni okvir sa staklom. Izdali su mu je u Carigradu 9. džumade-l-ahira 1284/1867. godine dvoji- ca poznatih učitelja kaligrafije: as-Sayyid Muõammad Êulūôī i as-Sayyid Muõammad Šawqī, učenik Muõammada Êulūôīja. Čuva se u Muzejskoj zbirci Gazi Husrev-begove biblioteke u Sarajevu.


  1. Druga idžazetnama iz kaligrafije hafiza Husejina Rakim-ef. Islamovića iz Sarajeva, bogato ukrašena ornamentima u više boja. Izrađena je u obliku uokvirene levhe veličine 27 cm x 37 cm, na kojoj je kaligrafskim pismom (nasêī i ïuluïom), svojom rukom ispisao pojedine odlomke iz Kur’ana i hadisa, kako bi pokazao domet svoje kaligrafske vještine. Idžazetnama je urađena na kvalitetnom papiru i uramljena u drveni okvir sa staklom. Izdali su mu je u Carigradu 1284/1867. godine dvojica poznatih učitelja kaligrafi- je; as-Sayyid Muõammad Tawfīq i Yahyā Õilmī. Čuva se u Muzejskoj zbirci Gazi Husrev-begove biblioteke u Sarajevu.


  1. Treća idžazetnama iz kaligrafije hafiza Husejina Rakim-ef. Islamovića iz Sarajeva, bogato ukrašena ornamentima u više boja. Izrađena je u obliku uokvirene levhe veličine 26 cm x 37 cm, na kojoj je kaligrafskim pismom (nasêī i ïuluïom), svojom rukom ispisao pojedine odlomke iz Kur’ana i hadisa, kako bi pokazao domet svoje kaligrafske vještine. Idžazetnama je urađena na kvalitetnom papiru i uramljena u drveni okvir sa staklom. Izdali su mu je u Carigradu 1284/1867. godine dvojica poznatih učitelja kaligra- fije; Õaqī Zakī-dede i Muõammad ‘Ārif, učenik ‘Alī Õaydara. Čuva se u Muzejskoj zbirci Gazi Husrev-begove biblioteke u Sarajevu.


  1. Četvrta idžazetnama iz kaligrafije hafiza Husejina Rakim-ef. Islamovića iz Sarajeva, bogato ukrašena ornamentima u više boja. Izrađena je u obliku uokvirene levhe veličine 26 cm x 37 cm, na kojoj je kaligrafskim pismom (nasêī i ïuluïom), svojom rukom ispisao pojedine odlomke iz Kur’ana i hadisa, kako bi pokazao domet svoje kaligrafske vještine. Idžazetnama je urađena na kvalitetnom papiru i uramljena u drveni okvir sa staklom. Izdali su mu je u Carigradu 1284/1867. godine dvojica poznatih učitelja kaligra-

fije; Sāmī i ‘Alī Õaydar, Õafīd Malak-pāša. Čuva se u Muzejskoj zbirci Gazi Husrev-begove biblioteke u Sarajevu.


  1. Idžazetnama Mustafe Fehima Pruščaka, sina Ahmedova95, iz šeri- jatskog nasljednog prava.96 Nalazi se na listovima 1b-4b u rukopisu br. R-8256. Idžazetnamu je izdao al-õāğğ ‘Utmān ibn ‘Umar al-Aêsaêawī97 1280/1863. godine, najvjerovatnije u Istanbulu. Napisana je i potpisana rukom učitelja. Ispod potpisa se nalazi njegov lični pečat.98


  1. Idžazetnama Fazli-ef Kurta99 iz racionalnih i tradicionalnih znanosti.100 Nalazi se na listovima 1b-11b u rukopisu br. R-4679. Idžazetnamu je izdao Muõammad Amīn ibn ‘Uïmān al-Bāãūmī 19. rebiu-l-ahira 1294/1877. godine u Hekim Čelebi medresi u Istanbulu. Ispisao ju je kaligrafskim nasêī pismom Bosnevi hafiz Hamid, a svojim potpisom i pečatom ovjerio spome- nuti učitelj Muõammad Amīn. Na pečatu je čitljivo ime (ﻦﻴﻣأ ﺪﻤﺤﻣ).







  1. Muôãafā Fahīm ibn Aõmad al-Āqõiôārī al-Bosnawī, po svoj prilici isti onaj Muôãafā koji je prepisao djelo Cevhere-i behiye-i aõmediyye u rukopisu br. 258 koji se nalazio u Orijentalnom institutu u Sarajevu (v. Ždralović, Prepisivači djela, II, br. 2298, str. 342).

96 ﻢﺛ ﻪﻧاﺮﻗأ ﲆﻋ قﺎﻓو ﺾﺋاﺮﻔﻟا ﻲﻨﻣ أﺮﻗ ﻮﻫو ...يﻮﻨﺳﻮﺒﻟا يرﺎﺼﺤﻗﻵا ﺪﻤﺣأ ﻦﺑ ﻢﻴﻬﻓ ﻰﻔﻄﺼﻣ لمﺎﻌﻟا ﻞﺿﺎﻔﻟا ﻲﻨﻣ زﺎﺠﺘﺳا ﺪﻘﻓ

ﺾﺋاﺮﻔﻟا ءاﺮﻗٳﺑ ﻪﻟ تﺰﺟﺄﻓ ...ﻲﻨﻣ زﺎﺠﺘﺳا

  1. U pojedinim idžazetnamama ovo je ime napisano kao al-Aêsanõawī (يﻮﺤﻨﺴﺧﻷا).

  2. Vidi: Osman Lavić, Katalog arapskih, turskih, perzijskih i arapskih rukopisa, Svezak deseti (dalje: Lavić X), London-Sarajevo, 1423/2002., 6239, str. 385.

  3. Mostārī Muêammad Fāñil ibn al-õāğğ Aõmad ibn Nūõ (Muhamed Fazli-ef. Kurt), stariji brat hafiza Muhamed-ef. Kurta, rođen je oko 1845. godine u Mostaru. Potječe iz stare ugledne porodice Kurta, koja se uvijek isticala u javnom životu Mostara. Početne nauke, zajedno sa svojim bratom hafizom Muhamed-ef., Muhamed-ef. Džabićem, Abdulah-ef. Riđanovićem, Salih-ef. Alajbegovićem, Ahmed-ef. Dizdarom i dr., slušao je pred Mustafa-ef. Karabegom, tadašnjim muftijom u Mostaru. Visoku školu završio je u Carigradu, gdje je i dobio idžazetnamu. Radio je kao muderis u Travniku u medresi Mehmed-paše Kukavice, gdje mu se rodio sin Muhamed Šefket, kasnije muftija u Banjoj Luci i Tuzli. Umro je 1893. godine. (v. Hasan Nametak, ”Merhum hadži hafiz Muhamed-ef. Kurt” Glasnik IVZ za 1940., str. 81-82).

100 ﺎﻋوﺮﻓو ًﻻﻮﺻأ ايرﺴﻔﻧو ﺎﺜﻳﺪﺣ ﺔﻴﻠﻘﻧو ﺔﻴﻠﻘﻋو ﺔﻴﻠﻤﻋو ﺔﻳﺮﻈﻧ مﻮﻠﻌﻟا ﻊﻴﻤﺟ ﻦﻣ ﻪﺘﻳاور ﱄ غﻮﺴﻳ ﺎﻣ ﻲﻨﻋ ىوﺮﻳ نﺄﺑ ﻪﻟ تﺰﺟﺄﻓ

  1. Idžazetnama Hasan-bega Hilmije Lakišića101 iz racionalnih i tradici- onalnih znanosti.102 Nalazi se na listovima 1b-7b u rukopisu br. R-7231. Izdao ju je Mahmud Arif, sin Derviš Omera Kajtaza, iz Mostara 1878. godine.103 Na kraju idžazetname nema uobičajenog pečata.


  1. Idžazetnama Numan-ef. Čaršimamovića104 iz šerijatskog nasljednog prava.105 Nalazi se na listovima 4b-7a u rukopisu br. R-10315. Izdao ju je hadži Hasan Spaho, sin Ahmedov106, iz Sarajeva 25. rebiu-l-ahira

101 Õasan Õilmī ibn Muôãafā Lāqša-zāde (Lakišić) al-Mostārī, poznatiji kao Hasan-beg Lakišić, nije radio kao muderis, ali je kao bogat čovjek pomagao nauku. Napravio je tri mekteba u selima Podveležja, gdje su nastanjeni isključivo muslimani, a uvakufio je i nekoliko objekata u Mostaru za njihovo izdržavanje. Također je ostavio 1000 napo- leona u zlatu za uzdržavanje medrese (v. Hasan Nametak ”Mostarska ulema zadnjih sto godina”, Narodna uzdanica –Kalendar za godinu 1941., godina IX, str. 78).

102 ﺎﻫيرﻏو عوﺮﻔﻟاو لﻮﺻﻷاو ﺔﻏﻼﺒﻟاو ﺚﻳﺪﺤﻟاو يرﺴﻔﺘﻟا ﻦﻣ ...ﻲﻨﻣ ﺬﺧأو ماﻮﻋﻷا ﻦﻣ ةﺪﻋ ﰲ نىدﻷا اﺬﻫ ﺲﻠﺠﻣ رﺎﻀﺣ ﻦﻣ نﺎﻛ ﺪﻗ ﺔﻴﻠﻤﻋو ﺔﻳﺮﻈﻧ مﻮﻠﻌﻟا ﻊﻴﻤﺟ ﻦﻣ ﻪﺘﻳاور ﻲﻨﻋو ﻪﻟ غﻮﺴﻳ ﺎﻣ ىوﺮﻳ نﺄﺑ ﻪﻟ تﺰﺟﺄﻓ ...ةزﺎﺟلٳا ﻦﻣ ﺐﻠﻃ ﻢﺛ ...ﺔﻴﻠﻘﻨﻟاو ﺔﻴﻠﻘﻌﻟا ﻦﻣ

ﺔﻴﻠﻘﻋو ﺔﻴﻠﻘﻧ

  1. Maõmūd ‘Ārif ibn Darwīš ‘Umar Qaytās-zāde al-Mostārī rođen je oko 1815. godine u Mostaru. Nakon početnog obrazovanja u Mostaru, pred muftijom hadži Mustafom Sidkijem Sarajlićem, oko 1837. godine otišao je u Istanbul i školovanje nastavio u Hekim-Čelebi medresi, zajedno s prvim bosanskim reisom Mustafom Hilmi-ef. Hadžiomerovićem. Kada je došla okupaciona vlast u Mostar, bio je osumnjičen da je imao veze s buntovnicima, te je bio pritvoren oko tri mjeseca. Međutim, narodna vlast u Sarajevu, kasnije ga je imenovala mutesarifom na mjesto ubijenog Hulusi- paše. Izdao je desetak idžazetnama svojim učenicima među kojima su bili Hasan-beg Hilmī Lakišić, hafiz Sulejman-ef. Šarac (kasniji reisu-l-ulema), Derviš-ef. Ljuta, hafiz Muhamed-ef. Riđanović i Hamza-ef. Puzić. Umro je u Mostaru 23. decembra 1897. godine. Jedan rukopis od devet djela koji je on prepisao 1264/1847. godine, čuva se u Gazi Husrev-begovoj biblioteci (Salih ibn Mehmed, ”Mostarska ulema u 19. i na početku 20. vijeka”, Glasnik VIS-a, Sarajevo 1967., br. 11-12, str. 539-540; Hasan Nametak ”Mostarska ulema zadnjih sto godina”, Narodna uzdanica –Kalendar za godinu 1941., godina IX, str. 78; Dobrača II, 884, str. 79-80).

  2. Nu‘mān ibn Muõammad al-Bosnawī al-Izaničawī, Čāršo Imam-zāde (Čaršimamović), kadija u Zenici, rođen je u 1815. godine u Zenici a umro u Istanbulu 1905. godine. Potpisivao se kao Nu‘mān Zuhdī.

105 ...لمﺎﻌﻟا ﻦﻣ ﺾﺋاﺮﻔﻟا تأﺮﻗ ﺎﻧأو ﺾﺋاﺮﻔﻟا ءاﺮﻗٳﺑ ﻪﻟ تﺰﺟﺄﻓ ﻪﻠﻟا تﺮﺨﺘﺳﺎﻓ ...ﻲﻨﻣ زﺎﺠﺘﺳا ﻢﺛ ﻪﻧاﺮﻗأ ﲆﻋ قﺎﻓأو ﺾﺋاﺮﻔﻟا ﻲﻨﻣ أﺮﻗ

يﻮﻨﺳﻮﺒﻟا ﺪﻤﺣأ ﻦﺑ ﻪﻠﻟا ﺪﺒﻋ

106 Õasan Õusnī ibn Aõmad al-Bosnawī as-Sarā’ī Sipāhī-zāde (Spaho) rođen je u Sarajevu 1814. godine. Osnovne nauke završio je u Sarajevu, a više u Istanbulu. Po povratku iz Istanbula, radio je kao učitelj na ruždijama u Jajcu i Sofiji, upravitelj Daru-l-muallimi- na u Sarajevu, muderis u Hanikah medresi, profesor na Velikoj gimnaziji, a od 1888.

1299/1882. godine. Na kraju idžazetname nalazi se potpis učitelja i njegov lični pečat iz 1296/1878. godine, na kome je čitljivo ime Hasan Husni (ﻦﺴﺣ ﻲﻨﺴﺣ).


  1. Druga idžazetnama Numan-ef. Čaršimamovića iz šerijatskog naslje- dnog prava,107 koju mu je izdao isti učitelj, hadži Hasan Spaho iz Sarajeva. Nalazi se na listovima 1b-3b u rukopisu br. R-10315. Idžazetnamu je 5. redžeba 1302/1885. godine, kaligrafskim nasêī pismom, ispisao poznati kaligraf Behauddin Sikirić,108 a svojom rukom potpisao hadži Hasan Spaho te naknadno ovjerio svojim pečatom iz 1303/1886. godine, na kome je čitljivo ime (ﻲﻨﺴﺣ ﻦﺴﺣ).


  1. Idžazetnama Numan-ef. Čaršimamovića, iz tradicionalnih i racionalnih znanosti.109 Nalazi se na listovima 1b-6a u rukopisu br. R-10314. Izdao ju je hadži Hasan Spaho iz Sarajeva 16. šabana 1303/1886. godine. I nju je kaligrafskim nasêī pismom ispisao kaligraf Behauddin Sikirić. Na kraju idžazetname je potpis učitelja i njegov lični pačat iz 1303/1886. godine. Na pečatu je čitljivo ime (ﻲﻨﺴﺣ ﻦﺴﺣ).


  1. Idžazetnama Ibrahima Zihnije, sina Saliha Habibije110 iz tradicional- nih znanosti.111 Nalazi se na listovima 1b-6a u rukopisu br. R-2862. Izdao ju je hadži Hasan Spaho iz Sarajeva 16. šabana 1303/1886. godine. I nju je


godine na Šeriatskoj sudačkoj školi te kao njen direktor od 1905. do penzionisanja 1912. godine. Umro je 8. aprila 1915. godine (Vidi: Spomenica Šeriatske sudačke škole u Sarajevu/ dalje: Spomenica ŠSŠ/, Islamska dionička štamparija, Sarajevo, str. 75).

107 ﺾﺋاﺮﻔﻟا ءاﺮﻗٳﺑ ﻪﻟ تﺰﺟﺄﻓ هداز مﺎﻣٳ ﻮﺷرﺎﭽﺑ يرﻬﺸﻟا يو ﻪﭽﻴﻧزلٳا يﻮﻨﺳﻮﺒﻟا ﺪﻤّ ﺤﻣ ﻦﺑ نماﻌﻧ ...ﻞﺿﺎﻔﻟا ﻲﻨﻣ زﺎﺠﺘﺳا ﺪﻘﻓ

108 Behauddin Sikirić je unuk šejha Abdurrahmana Sirrije s Oglavka, a puno ime mu je Muõammad Bahā’uddīn ‘Izzī ibn aš-šayê ‘Abdullaãīf ibn aš-šayê ‘Abdurraõmān Sirrī al-Bosnawī ibn Muõammad al-qāñī ibn aš-šayê Fañlullāh al-muftī. Učitelj u kaligra- fiji mu je bio hafië Õusayn Rāqim-efendī Islamović. Bio je šejh nakšibendijske tekije na Mlinima u Sarajevu od 1917. do 1934. godine (v. Ždralović: Prepisivači djela, I, str. 144-45; Džemal Ćehajić: Derviški redovi u jugoslovenskim zemljama, Sarajevo, 1986., str. 47).

109 لﻮﻘﻌﳌاو لﻮﻘﻨﳌا ﲆﻋ أﺮﻗ ﺎّﳌ ...يو ﻪﭽﻴﻧزلٳا يﻮﻨﺳﻮﺒﻟا هداز مﺎﻣٳ ﻮﺷرﺎﭽﺑ ﺮﻬﺘﺸﳌا ﺪﻤﺤﻣ ﻦﺑ نماﻌﻧ ... ...لمﺎﻌﻟا ةزﺎﺟلٳا ﻲﻨﻣ ﺐﻠﻃ يﻮﻧدو ﺪﻤﺣأ ﻦﺑ ﺮﻤﻋ جﺎﺤﻟا مﻮﺣﺮﳌا يذﺎﺘﺳأ نيزﺎﺟأ ماﺒﺴﺣ ...ﻪﺗﺰﺟﺄﻓ تيزﺎﺟلٳ ﺎﻘﻴﻘﺣو اﺪً ﻴﺟ ﻪﺗﺪﺟﻮﻓ ﻪﺗﱪﺨﺘﺳﺎﻓ

110 Ibrāhīm Èihnī ibn Ôāliõ al-Õabībī al-Qoničawī (iz Konjica).

111 ﻪﺗﱪﺨﺘﺳﺎﻓ لﻮﻘﻨﳌاو لﻮﻘﻨﳌا ﲆﻋ أﺮﻗ ﺎّﳌ ...يو ﻪﭽﻴﻧﻮﻘﻟا ﻲﺒﻴﺒﺤﻟا ﺢﻟﺎﺻ ﻦﺑ ﻲﻨﻫز ﻢﻴﻫاﺮﺑٳ ...لمﺎﻌﻟا ةزﺎﺟلٳا ﻲﻨﻣ ﺐﻠﻄﻓ نيﺪﺼﻗ يﻮﻧدﻮﻟا ﺪﻤﺣأ ﻦﺑ ﴆﻮﻠﺧ ﺮﻤﻋ ﺲﻤﺧ دﻼﺒﺑ يذﺎﺘﺳأ نيزﺎﺟأ ماﺒﺴﺣ ...ﻪﺗﺰﺟﺄﻓ تيزﺎﺟلٳ ﺎﻘﻴﻘﺣو اﺪً ﻴﺟ ﻪﺗﺪﺟﻮﻓ

kaligrafskim nasêī pismom napisao kaligraf Behauddin Sikirić. Na kraju idžazetname je potpis učitelja i njegov lični pačat iz 1303/1886. godine. Na

pečatu je čitljivo ime (ﻲﻨﺴﺣ ﻦﺴﺣ).112


  1. Idžazetnama kurra hafiza Saliha Sidkija Hadžihalilovića, sina Ahmeda Nurije113, iz hifza na sedam i deset kiraeta.114 Nalazi se na listovima 1b-10a u rukopisu br. R-7734. Idžazetnamu je izdao hāfië Ibrāhīm ibn ‘Alī Drāmālī, imam Üçmihrabli džamije (džamije s tri mihraba) u Istanbulu115, u drugoj dekadi mjeseca zu-l-hidždžeta 1302/1885. godine. Tekst idžaze- tname, s bogato ukrašenim unvanom, zlatnim tačkama i u krugovima pred- stavljenom nizu učitelja, napisao je nasêī pismom kaligraf Kāmil Hāšim. Ovjerena je potpisom i pečatom učitelja iz 1286/1869. godine. Na pečatu je čitljivo ime (ﻢﻴﻫاﺮﺑٳ ﻆﻓﺎﺣ).


  1. Idžazetnama hafiza Abdullaha Ajnija Bušatlića116 iz šerijatskog naslje- dnog prava.117 Nalazi se na listovima 1b-4a u rukopisu br. R-6509. Idžazetnamu je izdao al-õāğğ Aõmad ibn al-õāğğ Muõammad al-Filibawī (iz Plovdiva u Bugarskoj) 8. redžeba 1309/1892. godine. Potpisana je rukom spomenutog učitelja al-õāğğ Aõmada ibn al-õāğğ Muõammada al-Filibawīja i ovjerena njegovim ličnim pečatom. Na pečatu je čitljivo ime (ﻲﺻﻮﻠﺧ ﺪﻤﺣأ).118


  1. Faksimil završetka ove idžazetname dat je u prilogu u Islam Ansiklopedisi (v. IA, Cilt 21, str. 395).

  2. Al-Õāğğ Êalīl-zāde õāfië Ôāliõ Ôidqī ibn Aõmad Nūrī al-Bosnawī al-Banālūqawī, čija nam je biografija nepoznata.

114 ﺔﻤﺘﺧ ﺎﻀﻳأ أﺮﻗو يرﺒﺤﺘﻟاو ةرّ ﺪﻟا ﻦﻤﻀﻣ ﲆﻋ ةﴩﻌﻟﺎﺑ ﺎﻀﻳأ ماﺘﺧ ﻢﺘﺧ ﻢﺛ داﺪﺴﻟا ﻖﻳﺮﻃ ﲆﻋ ﻼﻣﺎﻛ ماﺘﺧ ﻢﺘﺧو ﺔﻌﺒﺴﻟا ﻊﻤﺟ ﻢﺛ ﻪﺗﺰﺟﺄﻓ ...ماﺮﻜﻟا ﺦﻳﺎﺸﳌا ﱄزﺎﺟ ﻪﺑ ﺎبم هﺰﻴﺟأ نأ ﻲﻨﻣ ﺐﻠﻃو ﺔﻤﺘﺨﻟا ﻚﻠﺗ ﻢﺗأ ماﻠﻓ يرﺒﻜﻟا ﴩﻨﻟا ﺐﻳﺮﻘﺗو ﺔﺒﻴﻄﻟا ﻦﻤﻀﻣ ﲆﻋ ىﺮﺧأ

ﻚﻟﺬﺑ

  1. Od njega je idžazetnamu dobio i kurra hafiz Ibrahim-ef. Maglajlić iz Banje Luke, kasnije reisu-l-ulema (1930-1936).

  2. ‘Abdullāh ‘Aynī ibn ‘Alī al-Bosnawī as-Sarāyī, poznati šerijatski sudija (kadija), pisac i pobornik muslimanskog napretka u Bosni i Hercegovini, rođen je u Vlasenici 1871. a umro u Sarajevu 1946. godine. (v. Hafiz Mahmud Traljić: Istaknuti Bošnjaci - Drugo dopunjeno izdanje /dalje: Traljić, IB/, El-KALEM, Sarajevo, 1998., str. 43-49; Azra Kasumović, ”Hafiz Abdullah Ajni-ef. Bušatlić”, Anali GHB, XVII-XVIII, str. 323- 333).

117 ةءاﺮﻘﺑ ﻪﻟ تﺰﺟأو ﱃﺎﻌﺗ ﻪﻠﻟا تﺮﺨﺘﺳﺎﻓ ﺾﺋاﺮﻔﻟا أﺮﻘﻳ ﻮﻫو ...ﻲﻳاﴪﻟا يﻮﻨﺳﻮﺒﻟا ﲇﻋ ﻦﺑ ﻲﻨﻴﻋ ﻪﻠﻟا ﺪﺒﻋ...ﻞﺿﺎﻔﻟا نيزﺎﺠﺘﺳا ﺪﻗ

ﺾﺋاﺮﻔﻟا

  1. Vidi: Lavić X, 6240/1, str. 386.

  1. Idžazetnama Saliha Safveta Bašića119 za učenje zbirke Dalā’il al- êayrāt.120 Nalazi se na listovima 1b-4a u rukopisu br. R-6804. Idžazetnamu je izdao ‘Abdullaãīf ibn Muõammad Šākir ibn Õusayn ibn Muõammad al-Bāãūmī 1322/1904. godine. Napisao ju je vrlo lijepim nasêī pismom nama nepoznati kaligraf. Na početku se nalazi lijepo urađen unvan u obli- ku kupole. Potpis i pečat učitelja dati su na kraju druge idžazetname, na listu 17a. Na listu 1a nalazi se ovjera Ministarstva vera Kraljevine S.H.S. u Beogradu, od 9. januara 1924. godine.


  1. Idžazetnama Saliha Safveta Bašića iz racionalnih i tradicionalnih znano- sti.121 Nalazi se na listovima 4b-17a u rukopisu br. R-6804. Idžazetnamu je izdao ‘Abdullaãīf ibn Muõammad Šākir ibn Õusayn ibn Muõammad al- Bāãūmī 1322/1904. godine. Napisao ju je vrlo lijepim nasêī pismom nama nepoznati kaligraf, a potpisao i svojim pečatom ovjerio spomenuti učitelj ‘Abdullaãīf ibn Muõammad Šākir. Na pečatu je čitljivo ime (ﻒﻴﻄﻠﻟا ﺪﺒﻋ).














  1. As-Sayyid Ôāliõ Ôafwat ibn al-õāğğ ‘Alī al-Bosnawī (Bašić), rođen je u Duvnu 1886. godine. Osnovnu školu i mekteb završio je u rodnom mjestu, a srednju školu i filozof- ski fakultet u Istanbulu. Po povratku u Bosnu, kao honorarni profesor, predavao je arapski jezik i šerijatsko pravo na Šeriatsko sudačkoj školi u Sarajevu od 28. X 1915. do 7. V 1916. godine, a kao redovni profesor od 8. V 1916. do 8. IV 1937. godine. (v. Spomenica ŠSŠ, str. 66 i 70). Dva puta je stajao na čelu Islamske zajednice Jugoslavije, prvi put od 1936. do 1938. godine, kao prvi naib, i drugi put od 1942. do 1947. godi- ne, kao vršilac dužnosti reisu-l-uleme. Umro je u Duvnu 1948. godine (v. Ferhat Šeta, Reis-ul-uleme u Bosni i Hercegovini i Jugoslaviji od 1882. do 1991. godine, Sarajevo, 1991., str. 47-48).

120 نىدﻷا اﺬﻬﻟ ﻪﻨﻇ ﻦﺴﺣ ﻦﻣ ﺾﻌﺑ هرﺎﻬﻧأ لﻻز ﻦﻣ عﺮﺠﺗو هرﺎﺛآ ﱄﻵ ﻦﻣ ﺪﻠﻘﺗ ﺪﻗو ...نآﺮﻘﻟا ةوﻼﺗ ﺪﻌﺑ ﻖﺣأ ﻮﻬﻓ ...تايرﺨﻟا ﻞﺋﻻد ﺔﻳاورو ﺔﺋاﺮﻗ ﻪﺘﺒﺟﺄﻓ ﻪﻨﻇ ﺖﻨﺴﺤﻓ ...يﻮﻨﺳﻮﺒﻟا ﲇﻋ جﺎﺤﻟا ﻦﺑ تﻮﻔﺻ ﺢﻟﺎﺻ ﺪﻴّ ﺴﻟا ةزﺎﺟلٳا ﻪﻴﻓﺮﻄﺑ ﻲﻨﻣ ﺬﺧﺄﻳ نأ ﱃٳ

121 ىﺪﻟ دﺎﻔﺘﺳاو ...ينﻨﺳو رﻮﻬﺷ ﺬﻨﻣ ﻪﺳرد ﺮﻳﺮﻘﺗ مزﻻو ينﻜﺴﳌا اﺬﻫ ىدﺎﻧ ﴬﺣ ﺪﻗ ...يﻮﻨﺳﻮﺒﻟا ﲇﻋ جﺎﺤﻟا ﻦﺑ تﻮﻔﺻ ﺢﻟﺎﺻ ﺪﻴّ ﺴﻟا هﺎﻘﻠﺗ ﺎﻣ ىوﺮﻳ نأ نيزﺎﺠﻨﺳا ﻢﺛ لﻮﺻﻷاو عوﺮﻔﻟا ﺎﻳﺎﺒﺧ (ﲆﻋ) ﱃﻮﺘﺳاو لﻮﻘﻌﳌاو لﻮﻘﻨﳌا ﺎﻳاﺰﻣ ﺐﻋﻮﺘﺳاو ...مﻮﻠﻌﻟا تﺎﻳﺮﻄﻓ ﻦﻣ

ﺔً ﻣﺎﻋ ةً زﺎﺟٳ ﻪﻟ تﺰﺟأو ...ﺔﻳاوﺮﻟاو ﻞﻘﻨﻠﻟ ﻼﻫأ ﻪﺘﺒﺴﺤﻓ ىﺪﻟ

  1. Idžazetnama hafiza Saliha Rifki-ef. Nalića (Hadžijusufovića)122 iz racionalnih i tradicionalnih znanosti.123 Nalazi se na listovima 1b-11b, u veoma luksuzno urađenom rukopisu br. R-7733. Idžazetnamu je izdao as-Sayyid al-õāğğ al-õāfië Ôāliõ Nāëim al-Arñurūmī, poznatiji pod nadim- kom Ãūrsūn Beg-zāde ibn Aõmad Muêtār an-Nā’il124 u drugoj dekadi mjeseca džumade-l-uhra 1322/1904. godine. Napisao ju je vrlo vještom rukom, nasêī pismom s lijepo urađenim unvanom i kolofonom, kaligraf

Õasan Šawqī (ﻲﻗﻮﺷ ﻦﺴﺣ ﻪﺒﺘﻛ). Na kraju se nalaze učiteljev potpis125 i pečat.

Na pečatu je čitljivo ime (ﻢﻇﺎﻧ ﺢﻟﺎﺻ ﺪﻴّ ﺴﻟا). (Vidi prilog 2).


  1. Druga idžazetnama hafiza Saliha Rifki-ef. Nalića (Hadžijusufovića)126 iz racionalnih i tradicionalnih znanosti.127 Nalazi se na listovima 12b-24a,


122 Ôāliõ Rifqī ibn al-õāğğ Yūsuf al-Izwornīqī ibn Ibrāhīm as-Sarāyī al-Bosnawī, rođen je u Zvorniku 1848. godine. Osnovno obrazovanje, Podrinjsku medresu i hifz završio je u rodnom mjestu, a visoko u Istanbulu, gdje je i dobio idžazetnamu. Bio je posljednji muderis Bijeljinske medrese i profesor vjeronauke u Gimnaziji. Potomci su mu izu- mrli, a njegova bogata biblioteka je nestala (Vidi: Hifzija Suljkić, ”Kratke biografije umrlih vjerskih službenika Zvornika i okoline od 1878-1998. godine”, Glasnik IZ-e, 1998., br. 11-12, str. 1397).

123 ﻢﻴﻫاﺮﺑٳ ﻦﺑ ﻲﻘﻴﻧروﺰﻳلٳا ﻒﺳﻮﻳ جﺎﺤﻟا ﻦﺑ ﻲﻘﻓر ﺢﻟﺎﺻ ...ﺐﺋﺎﺼﻟا ﺮﻜﻔﻟاو ﺐﻗﺎﺜﻟا ﻦﻫﺬﻟا ﺐﺣﺎﺻ ةزﺎﺟلٳا ﻲﻨﻣ ﺐﻠﻃو نيﺪﺼﻗ ﻲﺨﻴﺷ ﱄزﺎﺟأ ماﻛ ...ﻪﻟ تﺰﺟﺄﻓ تيزﺎﺟلٳ ﺎﻘﻴﻘﺣو اﺮﻳﺪﺟ ﻪﺗﺪﺟﻮﻓ ﻪﺗﱪﺨﺘﺳﺎﻓ لﻮﻘﻌﳌاو لﻮﻘﻨﳌا ﲆﻋ أﺮﻗ ﺎّﳌ ...يﻮﻨﺳﻮﺒﻟا ئياﴪﻟا

ﱄﻮﺒﻣﻼﺳلٳا ﻦﺴﺣ ﻦﺑ ﺰﻣار ﺪﻤﺣأ ...يذﺎﺘﺳأو

  1. As-Sayyid al-õāğğ al-õāfië Ôāliõ Nāëim al-Arñurūmī, Ãūsūn Beg-zāde ibn Aõmad Muêtār an-Nā’il o sebi kaže da mu je otac (Aõmad Muêtār an-Nā’il) bio na položaju defterdara u Meki, da je nakon očeve smrti, kao dječak od sedam godina, napustio rodni zavičaj i da je nauku stjecao kod više učitelja u Erzurumu i Istanbulu, među kojima su najpoznatiji: al-õāğğ Aõmad Rāmiz ibn Õasan al-Islāmbūlī, Aõmad-ef. al- Arñurūmī Ôofī-zāde, Aõmad ‘Āôim-ef. al-Islāmbūlī i al-õāfië Šākir-ef. al-Islāmbūlī. Iz njegovog nadimaka an-Nā’il (Nailić), može se pretpostaviti da je bio u nekom rodu sa Salihom Rifki-ef. Nalićem (Hadžijusufovićem) iz Zvornika, kome je izdao ovu idžazetnamu (v. tekst idžazetname na listovima 4a-6a).

  2. U potpisu učitelja je nešto kraće ime nego u samom tekstu idžazetname: as-Sayyid al-õāğğ al-õāfië Ôāliõ Nāëim ibn Aõmad Muõtār al-Arñurūmī

ينﺘﻨﺛا ﺔﻨﺴﻟ ...ﻲﻣوﴐرﻷا رﺎﺘﺨﻣ ﺪﻤﺣأ ﻦﺑ ﻢﻇﺎﻧ ﺢﻟﺎﺻ ﻆﻓﺎﺤﻟا جﺎﺤﻟا ﺪﻴّ ﺴﻟا ﺮﻳﺪﻘﻟا ﻪﺑر ﺔﻳﺎﻨﻋ ﱃا يرﻘﻔﻟا ﺐﻧﺬﳌا ﺪﺒﻌﻟا ﺎﻧأ ﺎﻫو)

(فﴩﻟاو ﺰﻌﻟا ﻪﻟ ﻦﻣ ةﺮﺠﻫ ﻦﻣ ﻒﻟﻷا ﺪﻌﺑ ﺔﺋماﺜﻠﺛو ﻦﻳﴩﻋو

  1. U ovoj idžazetnami je nešto kraće ime i ono glasi: Ôāliõ Rifqī ibn al-õāğğ Yūsuf al- Izwornīqī.

127 ... تﺎﻴﻠﻛ ﻦﻣ ﺐﻋﻮﺘﺳا ﻰﺘﺣ ...ﺰﺟﺎﻌﻟا اﺬﻫ ﺲﻠﺠﻣ ماﻮﻋﻷا ﻦﻣ ةﺪﻋ ﰲ ﴬﺣ ﺪﻗ ... ﻲﻘﻴﻧروﺰﻳلٳا ﻒﺳﻮﻳ جﺎﺤﻟا ﻦﺑ ﻲﻘﻓر ﺢﻟﺎﺻ ةزﺎﺠﺘﺳلٳﺎﺑ ةرﺎﺨﺘﺳلٳا ﺪﻌﺑ ﲆﻋ حﱰﻗٳ ...ﺎﻫﺮﺤﺑو ﺎﻫﺮﺠﻋ ﺎﻬﺗﻻﻮﻘﻌﻣو نﻮﻨﻔﻟا تﻻﻮﻘﻨﻣ ﻦﻣ ﻞﺼﺣو ﺎﻫﺮﺤﺑو ﺎﻫﺰﺠﻋ ﺎﻬﺗﺎﻴﺋﺰﺟو مﻮﻠﻌﻟا ءﺎﺷ ﺖﻗو يأ ﰲ ﻲﻨﻣ هؤاﺪﺘﺑا ﻊﻗوﺎﻣ ﱃا ﺪﻨﺘﺴﻳو ﻲﻨﻋ ىوﺮﻳ نﺄﺑ ﺔً ﻣﺎﻋ ةً زﺎﺟٳ ﻪﺗﺰﺟأ ...ةزﺎﺟلٳﻟ ﻞﻫأ ﻲﻨﻧأ ﻪﻨﻇ ﻪﻠﻟا قﺪﺻ ﻪﻨﻣ ﺎﻨﻇ

ءﺎﺸﻳ ﺺﺨﺷ يّ أ ﲆﻋ ءﺎﺷ نﺎﻜﻣ يأ ﰲو

u veoma luksuzno urađenom rukopisu br. R-7733. Idžazetnamu je izdao as- Sayyid al-õāğğ al-õāfië Ôāliõ Nāëim al-Arñurūmī, poznatiji pod nadimkom Ãūrsūn Beg-zāde ibn Aõmad Muêtār an-Nā’il u drugoj dekadi mjeseca džumade-l-uhraa 1322/1904. godine. Napisao ju je vrlo vještom rukom, nashī pismom s lijepo urađenim unvanom i kolofonom, kaligraf Õasan

Šawqī (ﻲﻗﻮﺷ ﻦﺴﺣ ﻪﺒﺘﻛ). Na kraju se nalaze učiteljov potpis i pečat. Na pečatu je

čitljivo ime (ﻢﻇﺎﻧ ﺢﻟﺎﺻ ﺪﻴّ ﺴﻟا).


  1. Idžazetnama Zakariyyaa ibn Darwīša Ādama Uêruwiya (?)128 iz racionalnih i tradicionalnih znanosti.129 Nalazi se na listovima 1b-10b u rukopisu br. R-7229. Idžazetnamu je izdao al-õāğğ Muôãafā ‘Āôim ibn ‘Abdullāh al-Uêruwī (?)130 11. rebiu-l-evvela 1326/1908. godine. Nema podataka o mjestu izdavanja. Na kraju idžazetname nalazi se pečat učitelja

iz 1322/1904. godine. Na pečatu je čitljivo ime (ﻢﺻﺎﻋ ﻰﻔﻄﺼﻣ). Rukopis je za

Gazi Husrev-begovu biblioteku poklonio Emin Islamovski131 iz Struge (u Makedoniji).


  1. Idžazetnama Abdulah-ef. Prešlja132 iz općih znanosti.133 Nalazi se na listovima 5b-17b u rukopisu br. R-6509. Idžazetnamu je izdao Abū As‘ad al-Muġlawī134 9. zu-l-kadeta 1326/1908. godine u Istanbulu. Veoma je luksuzno opremljena, s bogato ukrašenim unvanom i kolofonom. Ispisana


128 Zakariyyā ibn Darwīš Ādam al-Uêruwī (?), biografija nepoznata.

129 ﺔﻏﻼﺒﻟا ﻦﻣ ﺎﻣً ﻮﻠﻋ ﻲﻨﻣ ﺬﺧأو ماﻮﻋﻷا ﻦﻣ ةﺪﻋ ﰲ يوﺮﺧوﻷا مدا ﺶﻳورد ﻦﺑ ﺎﻳﺮﻛز ...لمﺎﻌﻟا ﻞﻣﺎﻌﻟا خﻷا نىدﻷا اﺬﻫ ﺲﻠﺠﻣ ﴬﺣ نﺄﺑ ﻪﻟ تﺰﺟﺄﻓ ﻪﻨﻇ ﺖﻨﺴﺤﻓ ...ةزﺎﺟٳ ﻲﻨﻣ ﺲﻤﺘﻟا ﻢﺛ ...ﺪﻴﺷﺮﻟا ﺪﺷﺮﻟا ﻪﻨﻣ ﺖﺴﻧأو ﺔﻴﻠﻘﻨﻟاو ﺔﻴﻠﻘﻌﻟا ﻦﻣ ﺎﻫيرﻏو عوﺮﻔﻟاو لﻮﺻﻷاو

ﺎﻴﺋﺰﺟو ﺎﻴٍّ ﻠﻛ ﺎﻴﻋﺮﻓو ﺎﻴﻠﺻأو ﺎﻴﻠﻘﻧو ﺎﻴﻠﻘﻋ مﻮﻠﻌﻟا ﻊﻴﻤﺟ ﻦﻣ ﻪﺘﻳاور ﱄ غﻮﺴﻳ ﺎﻣ ﻲﻨﻋ ىوﺮﻳ

  1. Al-Õāğğ Muôãafā ‘Āôim ibn ‘Abdullāh al-Uêruwī (?), biografija nepoznata.

  2. Emin Islamovski iz Struge je graditelj mnogih munara u Bosni i Hercegovini tokom šezdesetih i sedamdesetih godina prošlog stoljeća. Radeći po našim džematima, on je sakupio preko stotinu rukopisa i starih štampanih knjiga i poklonio ih Gazi Husrev- begovoj biblioteci.

  3. ‘Abdullāh-ef. ibn ‘Alī al-Bosnawī as-Sarāyī, Prešljo-zāde, radio je kao profesor na Šerijatskoj sudačkoj školi u Sarajevu od 1. januara 1912. do 15. jula 1921. godine. (v. Spomenica ŠSŠ, str. 66).

133 ﻞﻴﺼﺤﺗ ﰲ ﻰﻨﺘﻋاو نىدﻷا اﺬﻫ ىدﺎﻧ ﴬﺣ ...هدازﻮﻠﺷأﺮﭙﺑ يرﻬﺸﻟا ﻲﻳاﴪﻟا يﻮﻨﺳﻮﺒﻟا ﲇﻋ ﻦﺑ يﺪﻨﻓأ ﻪﻠﻟا ﺪﺒﻋ ...ﻞﺿﺎﻔﻟا ﻢﻬﻨﻣو ﺪﺷﺮﻟا ﻪﻨﻣ ﺖﺴﻧأ ماﻠﻓ ...ﱃٳ ﻲﻨﻋ ﺢﺻ ﺎﻣ ﺪﻨﺘﺴﻳو ىﺪﻟ هﺎﻘﻠﺗ ﺎﻣ ىوﺮﻳ نأ زﺎﺠﺘﺳا ﻢﺛ ﰱوﻷا ﺐﻴﺼﻨﻟا ﺎﻬﻨﻣ لﺎﻧو ﲆﻋﻷا ﺪﺠﻟﺎﺑ مﻮﻠﻌﻟا ﻦﺑ ئيﺎﻛز ينﻣأ ﺪﻤﺤﻣ ﺎﻧﻻﻮﻣ ﱄ زﺎﺟأ ماﺒﺴﺣ ...ﺔّ ﻣﺎﻋ ةً زﺎﺟٳ ﻪﺗﺰﺟأ ﺔﻳاﻮﻐﻟاو ﺔﻋﺪﺒﻟا ﻦﻋ ﺎﺒﻏار ﺔﻳاوﺮﻟاو ﻞﻘﻨﻠﻟ ﻼﻫأ ﻪﺘﺒﺴﺣو ...ﺪﻴﺷﺮﻟا

يﻮﻠﻐﳌا ﻲﻤﻴﺣر ﺪﻤﺤﻣ

134 Učitelj se potpisao kao Abū As‘ad al-Muġlawī, a na pečatu stoji ‘Alī Riñā ibn Yūsuf Ñiyā.

je vještom rukom, nashī pismom, nama nepoznatog kaligrafa. Na kraju je bilješka učitelja135 s potpisom i pečatom. Na pečatu je čitljivo ime (ﻦﺑ ﺎﺿر ﻲﻠﻋ ﺎﻴﺿ ﻒﺳﻮﻳ). Na zadnjem zaštitnom listu je bilješka na turskom jeziku da je cere- monija uručenja idžazetname upriličena u Sultan-Mehmedovoj (Fatihovoj)

džamiji u Istanbulu 27. zu-l-kadeta 1326/1908. godine.136 (Vidi prilog 3).


  1. Idžazetnama Muhameda Seida Serdarevića137 iz tefsira.138 Nalazi se na listovima 1b-11b u rukopisu br. R-4833. Idžazetnamu je 1326/1908. godine izdao šejh Gazi Husrev-begova hanikaha u Sarajevu Ahmed-ef. Hadžijamaković.139 Ispisao ju je vještom rukom, nasêī pismom, nama 135 ...ﻒﻟأو ﺔﺋماﺜﻠﺛو ﻦﻳﴩﻋو ﺖﺳ ﺔﻨﺴﻟ ماﺮﺤﻟا ةﺪﻌﻘﻟا يذ ﻦﻣ ﻊﺳﺎﻨﻟا مﻮﻴﻟا ﰲ ﲇﻟز ﻦﻋ بيّ ر ﻮﻔﻋ ﺎﻴﺟار ﱄ ﴣﻣأ ﺎﻣ ﲆﻋ ﺖﻴﻀﻣأ

يﻮﻠﻐﳌا ﺪﻌﺳأ ﻮﺑأ يﻮﻟﻮﳌا ﻒﻄﻠﻟا ﱃٳ يرﻘﻔﻟا ﺎﻧأو

136 Vidi: Lavić X, 6240/2, str. 386-387.

137 Muõammad Sa‘īd ibn al-Êawāğa ‘Abdulõamīd al-Izaničawī (Muhamed Seid Serdarević) rođen je 8. XII 1882. godine u Zenici. Osnovno i srednje obrazovanje stekao je pred svojim ocem Abdulhamid-ef., muderisom Sultan-Ahmedove medrese u Zenici, a nastavio pred Mehmed-ef. Muftićem, muderisom Kuršumlije medrese i Ahmed-ef. Hadžijamakovićem, šejhom i muderisom Gazi Husrev-begova hanikaha u Sarajevu. Ovaj posljednji mu je i izdao gore spomenutu idžazetnamu. U isto vrije- me Seid-ef. je pohađao i Daru-l-muallimin i završio ga 1904. godine. Radio je kao I (prvi) muallim u zeničkoj mektebi-ibtidaiji i urednik mjesečnika Muallim. Smrt ga je zatekla u cvijetu mladosti 26. V 1918. godine u Zenici na položaju muderisa Sultan- Ahmedove medrese. Iako je umro vrlo mlad, ubraja se među prve pisce raznih djela na bosanskom jeziku o prošlosti i nauci islama (v. Spomenica, str. 59; Traljić, IB, str. 295-300; Halil Mehtić, ”Porodica Serdarević sa posebnim osvrtom na Muhameda Seida i Abdulaha Serdarevića” Anali GHB, XVII-XVIII, str. 303-311).

138 مﺎﻬﺘﺴﳌا ﺰﺟﺎﻌﻟا اﺬﻫ ﺲﻠﺠﻣ ماﻮﻋﻷا ﻦﻣ ةﺪﻋ ﰲ ﴬﺣ ﺪﻗ ...يو ﻪﭽﻴﻧﺰﻳلٳا ﺪﻴﻤﺤﻟا ﺪﺒﻋ ﻪﺟاﻮﺨﻟا ﻦﺑ ﺪﻴﻌﺳ ﺪﻤﺤﻣ ﺎﻧﻻﻮﻣ ...ﻢﻬﻨﻣو ﻪﺗﺰﺟأو ...ةزﺎﺠﺘﺳلٳﺎﺑ ةرﺎﺨﺘﺳلٳا ﺪﻌﺑ ﲆﻋ حﱰﻗا ...ﻰﺘﺣ ﺎﻬﺗﻻﻮﻘﻌﻣو ﺎﻬﺗﻻﻮﻘﻨﻣ ﺎﻬﻨﻣ ﻞﺼﺣو ﺎﻬﺗﺎﻴﺋﺰﺟو ﺎﻬﺗﺎﻴّ ﻠﻛ مﻮﻠﻌﻟا ﻦﻣ ﺐﻋﻮﺘﺳاو

ةﴎّ

أ ﺎﻬﻔﻨﺻو ﻂﻴﺴﺑو ﺰﻴﺟو ﻦﻣ يرﺴﻔﺘﻟا ﺔئمّ أ ينﻃﺎﺳأ ﺎﻬﻔﻟأ ﻲﺘﻟا ةﺮﺧاﺬﻟا لمﺎﻴﻌﻟا ضﺎﻴﺘﺣاو ةﺮﺧﺎﻔﻟا ﺐﺘﻜﻟا ﺔﻌﻟﺎﻄﻣ ﰲ ﺔً ﻣﺎﻋ ةً زﺎﺟٳ

اﺮﻳﺮﻘﺗو ايرﺴﻔﻧ ﺔﻘﺋاﺮﻟا ﺎﻫراﻮﻧأ ﻦﻣ ينﺴﺒﺘﻘﻤﻠﻟ ﺎﻬﺗدﺎﻓٳ ﻪﻟ ﺖﻏﻮﺳو ﻂﻴﺤﻣو ﻞﻣﺎﺷ ﻦﻣ ﺮﻳﺮﺤﺘﻟاو ﺮﻳﺮﻘﺘﻟا

  1. Aõmad Õamdī ibn Muõammad as-Sarāyī al-Bosnawī (šejh Ahmed Hadžijamaković) je sin Muhamed-ef. Hadžijamakovića, šejha i muderisa Gazi Husrev-begova hanikaha u Sarajevu, pogubljenog pod Goricom 28. augusta 1878. godine zbog otpora austro- ugarskoj okupaciji. Rođen je u Sarajevu 1870. godine. Ruždiju i medresu je završio u Sarajevu, a potom nauke nastavio u Carigradu, gdje je ostao 14 godina, slušao najglasovitije alime u Sultan-Fatihovoj medresi i dobio idžazetnamu od as-Sayyida Õasana Fahmīja. Po povratku u Sarajevo 1900. godine, zauzeo je mjesto svoga oca u Hanikahu i obavljao dužnost šejha i muderisa. Jedan od njegovih najboljih učenika bio je Muhamed Seid Serdarević. Šejh Ahmed-ef. Hadžijamaković je umro 20. aprila 1931. godine (v. Spomenica, str. 157-158; Muhamed Hadžijamaković, ”Porodica Hadžijamakovića” Anali GHB, XVII-XVIII, str. 295-302).

nepoznati kaligraf (možda i sam Muhamed Seid Serdarević), a svojim potpi- som i pečatom iz 1320/1902. godine ovjerio Ahmed-ef. Hadžijamaković. Na pečatu je čitljivo ime (يﺪﻤﺣ ﺪﻤﺣأ).


  1. Idžazetnama hadži hafiza Asim-ef. Sirće,140 sina hafiza Ahmeda Izzet- ef. o položenom hifzu.141 Nalazi se na listovima 1b-6a u rukopisu br. R- 10312. Idžezetnamu je izdao njegov otac, hafiz Ahmed Izzet-ef. Sirćo, sin Ibrahima el-Bosnevija el-Medenija,142 16. zu-l-kadeta 1327/1909. godine. Idžazetnamu je potpisao i svojim pečatom ovjerio hafiz Ahmed Izzet-ef. Sirćo, sin Ibrahimov. Na pečatu je čitljivo ime (ﺪﻤﺣأ ﻂﻓﺎﺣ). Idžazetnamu su, kao svjedoci, potpisali i svojim pečatima ovjerili još peterica hafiza.143







  1. Hāfië ‘Āôim Ôafā-ef. ibn õāfië Aõmad ‘Izzat-ef. Sīrko-zāde (Sirćo), rođen je u Sarajevu

6. maja 1892. godine. Obavljao je dužnost mujezina, muallima, imama i hatiba u više sarajevskih džamija te profesora kiraeta u Gazi Husrev-begovoj medresi. Dužnost drugog imama Begove džamije obavljao je od 1934-1965. godine. Imao je lijepu kolekciju rukopisa, od kojih se četrdesetak nalazi u Gazi Husrev-begovoj biblioteci u Sarajevu. Umro je 23. oktobra 1970. godine, a ukopan je na mezaristanu ”Bare” (v. Fazlić, Hafizi, str. 54).

141 لﻮﻣﺄﳌا غﻮﻠﺒﺑ زﺎﻔﻓ ...هداز ﻮﻛيرﺳ يﺪﻨﻓأ تﺰﻋ ﺪﻤﺣأ ﻆﻓﺎﺣ ﻦﺑ يﺪﻨﻓأ ﻰﻔﺻ ﻢﺻﺎﻋ ﻆﻓﺎﺣ ﻲﻨﺑاو يﺪﻟو ﻢﻴﻈﻌﻟا نآﺮﻘﻟا ﲆﻋ ﻆﻔﺣ ﺔﺋاﺮﻗ ﻲﻨﻋو ﱄ زﻮﺠﻳ ﺎبم ﻪﺗﺰﺟأو ﱃﺎﻌﺗ ﻪﻠﻟا تﺮﺨﺘﺳا نيّ ٳو ...مماﺘﻟﺎﺑ نآﺮﻘﻟا ﻪﻈﻔﺣ غاﺮﻓ ﺪﻨﻋ ﺪﻨﺴّ ﻟا اﺬﻫ ﻪﻟ ترﺮﺣ ﺪﻗو داﺮﳌا قﻮﻓ

ﻰﻔﻄﺼﻣ ﻆﻓﺎﺣ ﻲﺟ ﻪﻟﻮﻟ ﻚﻴﺣﻮﻣ يذﺎﺘﺳأ ﻪﺑ نيزﺎﺟأ ماﻛ ...ﻖﻳﺮﻄﻟا اﺬﻫ ﻦﻣ ﺔﻳاورو

  1. Õāfië Aõmad ‘Izzat-ef. ibn Ibrāhīm Sīrko-zāde (Sirćo) al-Bosnawī al-Madanī obavljao je dužnost prvog mujezina i muarrifa u Begovoj džamiji, muallima Begova mekteba i imama Než-zade džamije (Dol) na Vratniku. Prema nizu svojih učitelja navedenih u ovoj idžazetnami, hifz je završio pred hafizom Mustafa-ef. Muhićem (Luledžijom). Umro je 12. maja 1915. godine, a ukopan je na mezaristanu ”Grličića brdo” (v. Fazlić, Hafizi, str. 54; Haso Popara: ”Iz rukopisnog blaga Gazi Husrev-begove biblioteke, Idžazetname kurra hafiza Asim-ef Sirće”, Preporod, br. 9/851, od 1. maja 2007., str. 34).


  1. Imam Begove džamije, kurra hafiz Asim-ef. Džafić, na čijem pečatu je čitljivo ime (ﭻﻴﻓﺎﺟ ﺪﻤﺤﻣ ﻦﺑ ﻢﺻﺎﻋ), kurra hafiz Hamdi-ef. Berberović, na čijem pečatu je čitljivo ime (ﭻﻳوﺮﺑﺮﺑ ينﺴﺣ ﻦﺑ يﺪﻤﺣ ﻆﻓﺎﺣ), hafiz Mustafa-ef. Luledžija, na čijem pečatu je čitljivo ime (ﻰﻔﻄﺼﻣ ﻂﻓﺎﺣ), hafiz Sulejman-ef. Čučak, na čijem pečatu je čitljivo ime (نماﻴﻠﺳ ﻆﻓﺎﺣ), hafiz Ibrahim-ef. Smaiš, na čijem je pečatu čitljivo ime (ﻢﻴﻫاﺮﺑٳ ﻆﻓﺎﺣ). Pored njih, idža-

zetnamu su svojim pečatima ovjerila još dvojica hafiza, čija imena na pečatima nisu

čitljiva.

  1. Idžazetnama Nezira Hadžiomerovića144 iz racionalnih i tradicional- nih znanosti.145 Nalazi se na listovima 1b-8a u rukopisu br. R-10311. Idžazetnamu je izdao Õusayn ibn Êalīl as-Sīwāsī (iz Sivasa u Turskoj), u srijedu, 16. džumade-l-ahira 1329/1911. godine. Na listu 8a, nalazi se bi- lješka učitelja i njegov potpis. Na pečatu je čitljivo ime (ﳼاﻮﻴﺳ ينﺴﺣ). Na listu 8b nalazi se ovjera Kotarsko šeriatskog suda u Visokom od 18. novembra 1925. godine.


  1. Idžazetnama hafiza Hasan-ef. Handžića, sina Abdulahova146, iz racio- nalnih i tradicionalnih znanosti.147 Nalazi se na listovima 1b-11b u rukopisu br. R-3243. Idžazetnamu je izdao kurra hafiz Muhamed Vejsil-ef. Pinjo, sin Ibrahimov148, u Istanbulu 1332/1913. godine. Napisao ju je nasêī pismom hafiz ‘Uïmān ibn ‘Alī, a svojim potpisom i pečatom ovjerio hafiz Muhamed Vejsil-ef. Pinjo. Na pečatu je čitljivo ime (ﻞﺴﻳو ﺪﻤﺤﻣ).149








  1. Bosnalī Naèīr Hadžiomerović obavljao je dužnost upravitelja i muderisa Junuz Čauševe medrese u Konjicu sve do svoje smrti 1940. godine (v. Takvim za 1983., str. 179-180; Refik Hadžimehanović, ”Konjic-grad na Neretvi”, Preporod, 1972., br. 47, str. 13).

145 ىﺪﻟ دﺎﻔﺘﺳاو ...ينﻨﺳو رﻮﻬﺷ ﺬﻨﻣ ﻪﺳرد ﺮﻳﺮﻘﺗ مزﻻو ينﻜﺴﳌا اﺬﻫ ﺲﻠﺠﻣ ﴬﺣ ﺪﻗ ﭻﻳوﺮﻤﻋ ﻲﺠﺣ ﺮﻳﺬﻧ ﱄ ﻪﻨﺳﻮﺑ ...لمﺎﻌﻟا ﻢﻬﻨﻣ ﺪﻴّ ﺴﻟا ...نيزﺎﺟأ ماﻛ ﻪﻟ تﺰﺟﺄﻓ ...ﻲﻨﻋ ﺢﺻ ﺎﻣ ﺪﻨﺘﺴﻳو ىﺪﻟ هﺎﻘﻠﺗ ﺎﻣ ىوﺮﻳ نأ نيزﺎﺠﺘﺳا ﻢﺛ ﺔﻴﻠﻘﻨﻟاو ﺔﻴﻠﻘﻌﻟا مﻮﻠﻌﻟا ﻦﻣ ةﺬﺒﻧ

يﻮﺒﻨﺷ ءﺎﻬﺠﻟا ﻰﻔﻄﺼﻣ ﻦﺑ يﺪﻤﺣ ﺪﻤﺣأ

146 Õāfië Õasan ibn ‘Abdullāh Bosnawī as-Sarāyī (Handžić) rođen je u Sarajevu, a viso- ku naobrazbu stekao je u Istanbulu. Obavljao je dužnost vojnog imama u Zagrebu, gdje ga je i zatekla smrt 1917. godine. Ukopan je na groblju ”Mirogoj” u Zagrebu (v. Fazlić, Hafizi, str. 39).

147 ﺐﻋﻮﺘﺳاو ﺰﺟﺎﻌﻟا اﺬﻫ ﺲﻠﺠﻣ ماﻮﻋﻷا ﻦﻣ ةﺪﻋ ﰲ ﴬﺣ ﺪﻗ ...ﺎﻨﻜﺴﻣو ﺎﻨﻃﻮﻣ ﻲﻳاﴪﻟا يﻮﻨﺳﻮﺒﻟا ﻪﻠﻟا ﺪﺒﻋ ﻦﺑ ﻦﺴﺣ ﻆﻓﺎﺣ ﻢﻬﻨﻣو ةً زﺎﺟٳ ﻪﻟ تﺰﺟﺄﻓ ...ةزﺎﺠﺘﺳلٳﺎﺑ ةرﺎﺨﺘﺳلٳا ﺪﻌﺑ ﲆﻋ حﱰﻗا ...ﻰﺘﺣ ﺎﻬﺗﻻﻮﻘﻨﻣو ﺎﻬﺗﻻﻮﻘﻌﻣ ﺎﻬﻨﻣ ﻞﺼﺣو ﺎﻬﺗﺎﻴﺋﺰﺟو ﺎﻬﺗﺎﻴّ ﻠﻛ مﻮﻠﻌﻟا ﻦﻣ

ﺔً ﻣﺎﻋ

  1. Qurrā õāfië Õasan ibn Muõammad Waysil ibn Ibrāhīm al-Bosnawī (Pinjo) rodom je iz Sarajeva. Nakon austrougarske okupacije Bosne, odselio se u Tursku i živio u Istanbulu, gdje je stekao visoku naobrazbu i radio kao profesor u srednjim školama. Umro je poslije 1352/1933. godine (v. Fazlić, Hafizi, str. 39; Bilješka Mehmeda Handžića na listu 2a u rukopisu br. R-3243).

  2. Vidi: Lavić XIV, 7887, str. 71.

  1. Idžazetnama kurra hafiza Asim-ef. Sirće, sina hafiza Ahmeda Izzet-ef.150, iz kiraeta po djelima Tuõfa al-aãfāl i al-Urğūza al-ğazariyya.151 Nalazi se na listovima 8b-15b u rukopisu br. R-10312. Idžazetnamu je izdao kurra hafiz Asim-ef. Džafić152 iz Sarajeva, 12. rebiu-l-evvela 1332/1913. godine. Napisao ju je svojom rukom i ovjerio svojim potpisom i pečatom kurra hafiz Asim-ef. Džafić. Na pečatu iz 1323/1925. godine čitljivo je ime (ﺪﻤﺤﻣ ﻦﺑ ﻢﺻﺎﻋ ﭻﻴﻓﺎﺟ).


  1. Idžazetnama kurra hafiza Asim-ef. Sirće, sina hafiza Ahmeda Izzet-ef.153 za učenje kasida154 ad-Dimyāãiyya155 i al-Burda.156 Nalazi se na listu 16b u rukopisu br. R-10312. Idžazetnamu je izdao kurra hafiz Asim-ef. Džafić, sin


  1. Isto kao u bilješci br. 140.

151 ةزﻮﺟرﻷاو لﺎﻔﻃﻷا ﺔﻔﺤﺘﺑ ﻮﻛيرﺳ يﺪﻨﻓأ تﺰﻋ ﺪﻤﺣأ ﻆﻓﺎﺣ ﺢﻟﺎﺼﻟا ﻞﺿﺎﻔﻟا ﻦﺑ يﺪﻨﻓأ ﻰﻔﺻ ﻢﺻﺎﻋ ﻆﻓﺎﺣ ...ﻢﻴﻄﻌﻟا نآﺮﻘﻟا ﲆﻋ أﺮﻗ ﻖﻳﺮﻃ ﻦﻣو ﰲﻮﻜﻟا نماﻴﻠﺳ ﻦﺑ ﺺﻔﺣو ﺮﻤﻋ بيأ ﺔﻳاور ﲆﻋو ﰲﻮﻜﻟا يﺪﺳﻷا دﻮﺠﻨﻟا بيأ ﻦﺑ ﻢﺻﺎﻋ ﺮﻜﺑ بيأ مﺎﻣلٳا ﺔﺋاﺮﻗ ﲆﻋ ﺔﻳرﺰﺠﻟا ﻦﻣ ﻪﻴﻠﻋ ﻊﻠﻃا ﻦﻣ ﻞﻛ ﻢﻠﻌﻴﻟ مماﺘﻟﺎﺑ نآﺮﻘﻟا ﻪﺘﺋاﺮﻗ غاﺮﻓ ﺪﻨﻋ ﺪﻨﺴّ ﻟا اﺬﻫ ﻪﻟ ترﺮﺣ ﺪﻘﻓ ...ﲇﺸﻬﻨﻟا حﺎﺒﺼﻟا ﻦﺑ ﺪﻴﺒﻋ ﺪﻤﺤﻣ بيأ ﻖﻳﺮﻄﻟا اﺬﻫ ﻦﻣ ﺔﻳاورو ﺔﺋاﺮﻗ ﻲﻨﻋو ﱄ زﻮﺠﻳ ﺎبم ﻪﺗﺰﺟأو ﱃﺎﻌﺗ ﻪﻠﻟا تﺮﺨﺘﺳا نيأ مﺎﻌﻟاو صﺎﺨﻟا

  1. Qurrā õāfië ‘Āsim-ef. ibn Muõammad Ğāfić al-Bosnawī al-Madanī rođen je u Sarajevu 1866. godine. Prilikom okupacije Bosne i Hercegovine od strane Austro- Ugarske 1878. godine, njegov otac Muhammed je poginuo kod Kaknja u borbi s oku- pacionim trupama. Nakon zauzeća Sarajeva, mladi Asim, koji je tada imao 12 godina, odselio se u Tursku 1879. godine. Nakon majčine smrti (1889) odselio se u Medinu i tamo se školovao 17 godina, gdje je od najpoznatijeg karije toga vremena šayêa Yāsīna ibn Aõmada al-Êiyārija dobio idžezetnamu za hifz po sedam kiraeta. Po nagovoru prijatelja vratio se u Sarajevo 1904. godine, gdje je obavljao dužnost imama Begove džamije, a neko vrijeme i mudževvida u Kuršumliji (Gazi Husrev-begovoj) medresi. Umro je 17. februara 1921. godine, a ukopan je na mezaristanu ”Budakovići” (v. Fazlić, Hafizi, str. 41 ; Spomenica, str. 145-146).

  2. Isto kao u bilješci br. 140.

154 ﺔﺋاﺮﻘﺑ هﺰﻴﺟأ نأ هداز ﻮﭼيرﺴﺑ ﺐﻘﻠﳌا يﺪﻨﻓأ ﺪﻤﺣأ ﻆﻓﺎﺣ ﻞﺿﺎﻔﻟا ﻦﺑ يﺪﻨﻓأ ﻢﺻﺎﻋ ﻆﻓﺎﺣ ﺢﻟﺎﺼﻟا ﺢﻟﺎﻔﻟا يﺪﻟو ﻲﻨﻣ ﺲﻤﺘﻟا ﺪﻘﻓ ﰲ ةدﱪﻟﺎﺑ ةماﺴﳌا ﺔﻣﻮﻈﻨﳌﺎﺑو ﻲﻃﺎﻴﻣﺪﻟا ﻦﻳﺪﻟا ﺲﻤﺷ ﺦﻴﺸﻟا ﻪﻠﻟﺎﺑ فرﺎﻌﻠﻟ ﻰﻨﺴﺤﻟا ﻪﻠﻟا ءماﺳأ ﰲ ﺔﻴﻃﺎﻴﻣﺪﻟﺎﺑ ةماﺴﳌا ﺔﻣﻮﻈﻨﳌا ﺲﻴﺋر ...يﺪﻴﺳ ﻪﺑ نيزﺎﺟأ ماﻛ ...ماﻬﺘﺋاﺮﻘﺑ ﻪﻧﺰﺟأو ...ييرﺻﻮﺒﻟا ﺪﻴﻌﺳ بيأ ﻦﺑ ﺪﻤﺤﻣ ﻪﻠﻟا ﺪﺒﻋ بيأ ﻪﻠﻟﺎﺑ فرﺎﻌﻠﻟ ...ﺔﻳﱪﻟا يرﺧ حﺪﻣ

ﴚﺒﺤﻟا ﺪﻤﺤﻣ ﺪﻴّ ﺴﻟا ﻦﺑ ينﺴﺣ ﺐﻴﺒﺤﻟا ماﺮﺤﻟا ﻪﻠﻟا ﺪﻠﺑ ﰲ ﺔﻴﻌﻓﺎﺸﻟا ﻲﺘﻔﻣو ءماﻠﻌﻟا

  1. Al-Qa¥īda ad-dimyāãiyya fī at-tawassul bi asmā’ Allāh al-õusnā (spjev o Božjim lije- pim imenima) na arapskom jeziku je spjevao Šamsuddīn Muõammad ibn Aõmad ad-Dimyāãī, umro 921/1515. godine (v. Kaõõāla VIII, str. 260).

  2. Hvalospjev u pohvalu poslanika Muhammeda, s.a.v.s., al-Kawākib ad-durriyya fī madõ êayr al-bariyya, poznat je i pod nazivom Qa¥īda al-Burda. Spjevao ga je na arapskom jeziku Šamsuddīn Muõammad ibn Sa‘īd ibn Õammād ibn Muõsin ibn ‘Abdullāh al-Būôīrī, rođen 608/1211., umro 694/1294. Nazvan je po Poslanikovom, s.a.v.s., ogrtaču Burda. (v. Kaõõāla IX, str. 28-29).

Muhamedov157, u Sarajevu 12. rebiu-l-evvela 1332/1913. godine. Napisao ju je svojom rukom i ovjerio svojim potpisom i pečatom kurra hafiz Asim- ef. Džafić. Na pečatu iz 1323/1925. godine čitljivo je njegovo ime (ﻦﺑ ﻢﺻﺎﻋ ﭻﻴﻓﺎﺟ ﺪﻤﺤﻣ).


  1. Idžazetnama kurra hafiza Asim-ef. Sirće, sina hafiza Ahmeda Izzet- ef.158, iz hifza na sedam kiraeta.159 Nalazi se na listovima 1b-14a u ruko- pisu br. R-7577. Idžazetnamu je izdao kurra hafiz Hamdi-ef. Berberović, sin Husejina iz Sarajeva, 15. šabana 1341/1923. godine. Napisao ju je kali- graf Muhamed Behaudin Sikirić,160 a potpisao i svojim pečatom ovjerio hafiz Hamdi-ef. Berberović. Na pečatu je čitljivo ime (ﭻﻳوﺮﺑﺮﺑ ﻦﻴﺴﺣ ﻦﺑ يﺪﻤﺣ ﻆﻓﺎﺣ). Idžazetnamu su, kao svjedoci, potpisali i kurra hafizi Šakir-ef. Tuzlo,161 Fehmi-ef. Gušić162 i Mehmed Teufik-ef. Okić.163 Ovaj posljednji je sta-

vio i pečat na kome je čitljivo ime (ﻖﻴﻓﻮﺗ ﺪﻤﺤﻣ ﺪﻴّ ﺴﻟا).


  1. Isto kao u bilješci br. 152.

  2. Isto kao u bilješci br. 140.

159 ﻪﻨﺳﻮﺑ ﰲ هداز ﻮﭼيرﺴﺑ يرﻬﺸﻟا يﻮﻨﺳﻮﺒﻟا يﺪﻨﻓأ ﺪﻤﺣأ ﻆﻓﺎﺣ ﻦﺑ يﺪﻨﻓأ ﻢﺻﺎﻋ ﻆﻓﺎﺣ ﺦﻴﺸﻟا ...ﻚﻠﺴﻟا اﺬﻫ ﰲ ﻢﻈﺘﻧا ﻦﻤﻣ نﺎﻛو ﰲ ءاﺮﻗﻻاو ﺔﺋاﺮﻘﻟﺎﺑ ﻪﺗﺰﺟأو ...ﺔﻴﺒﻃﺎﺸﻟاو نيﺎﻣﻷا زﺮﺣ ﻖﻳﺮﻃ ﻦﻣ ﻊﺒﺴﻟا تاءاﺮﻘﻟﺎﺑ ﺔﻳﺰﳌاو نﺄﺸﻟا ﻢﻴﻈﻌﻟا نآﺮﻘﻟا ﲆﻋ أﺮﻗو ...ىاﴎ ينﺴﺣ ﻦﺑ يﺪﻤﺣ ﻲﻨﻐﻟا ﺪﺣاﻮﻟا ﻪﻠﻟا ﱃٳ يرﻘﻔﻟا ﺎﻧأو ﺔﻌﺒﺴﻟا ﻖﻳﺮﻃ ﻦﻣ ةوﻼﺗو ﺔﻳاور ﻲﻨﻋو ﱄ زﻮﺠﻳ ﺎبم لﺰﻧ ﺮﻄﻗ يأو ﻞﺣ نﺎﻜﻣ يأ

ﻲﻳاﴪﻟا يﻮﻨﺳﻮﺒﻟا ﭻﻳوﺮﺑﺮﺑ

  1. Isto kao u bilješci br. 108.

  2. Kurra hafiz Šakir-ef. Tuzlo rođen je u Sarajevu 1940. godine. Hifz je završio pred svojim ocem 1854. godine, a nakon toga otišao u Istanbul, gdje je na školovanju proveo 10 godina. Po povratku iz Istanbula obavljao je dužnost mualima, imama i hatiba u više sarajevskih džamija. Na idžazetnami se potpisao kao reis-il-mahfil u Gazi Husrev-begovoj džamiji i imam Čekrekči Muslihudinove džamije. Na ahiret je preselio 1934. godine u 96. godini života. Ukopan je na mezaristanu ”Grličića brdo” (v. Fazlić, Hafizi, str. 44).

  3. Kurra hafiz Fehmi-ef. Gušić rođen je u Karahisaru u Turskoj 1879. godine, gdje su mu roditelji odselili nakon austrougarske okupacije Bosne. Osnovno obrazovanje je završio u Karahisaru, a nastavio u Istanbulu, gdje je i završio hifz na sedam kiraeta. U Banju Luku je došao 1911. godine, tu se oženio i ostao živjeti i raditi sve do smrti 1967. godine. Ukopan je u haremu Sofi Mehmed-pašine džamije u Gornjem Šeheru (v. Fazlić, Hafizi, str. 114).

  4. Kurra hafiz Mehmed Teufik-ef. Okić rođen je u Jajcu 1870. godine. Osnovno obra- zovanje, ruždiju i hifz završio je rodnom mjestu, a medresu u Banjoj Luci, gdje mu je muderis bio hafiz Ibrahim-ef. Maglajlić, kasniji reisu-l-ulema za Jugoslaviju (1930- 1936). Školovanje je nastavio u Istanbulu 1885. godine, gdje je od Ali Zejnulabidina Alasonijalija dobio profesorsku idžazetnamu, a od Ibrahima Hakija idžazetnamu za

  1. Idžazetnama kurra hafiza Asim-ef. Sirće, sina hafiza Ahmeda Izzet-ef., za učenje zbirke salavata Dalā’il al-êayrāt.164 Nalazi se na listu 18b u rukopisu br. R-10312. Idžazetnamu je izdao aš-šayê Ibrāhīm ibn Aõmad, Faqīh al-Madanī165 u Sarajevu 9. redžeba 1344/1926. godine. Napisao ju je svojom rukom i ovjerio svojim potpisom i pečatom Ibrāhīm ibn Aõmad, Faqīh al-Madanī. Na pečatu je čitljivo ime (ﻪﻴﻘﻓ ﻢﻴﻫاﺮﺑٳ).


  1. Idžazetnama kurra hafiza Asim-ef. Sirće, sina hafiza Ahmed Izzet-ef. za učenje virda poznatog pod nazivom Rātib, a koji je sastavio as-Sayyid ‘Abdullāh al-Õaddād.166 Nalazi se na listu 19a u rukopisu br. R-10312.


sedam kiraeta. Po povratku u Bosnu radio je kao muderis na Osman-kapetanovoj medresi u Gračanici. Godine 1910. izabran je za člana Ulema medžlisa i na tom je položaju ostao sve do smrti 18. novembra 1932. godine. Ukopan je na mezaristanu ”Grličića brdo” (v. Fazlić, Hafizi, str. 230).

164 ﰲ تايرﺨﻟا ﻞﺋﻻد ﺔﺋاﺮﻘﺑ هﺰﻴﺟأ نأ ...يﺪﻨﻓأ ﺪﻤﺣأ ﻆﻓﺎﺣ ﻞﺿﺎﻔﻟا ﻦﺑ يﺪﻨﻓأ ﻢﺻﺎﻋ ﻆﻓﺎﺣ جﺎﺤﻟا ...ﺐﻳدﻷا خﻷا ﻲﻨﻣ ﺲﻤﺘﻟا ﺪﻘﻓ ناﻮﺿر ﺪﻤﺣأ ﺪﻴّ ﺴﻟا مﻮﺣﺮﳌا ﻦﺑ ناﻮﺿر ينﻣأ ﺪﻤﺤﻣ ﺪﻴّ ﺴﻟا ...ﺎﻬﺘﺋاﺮﻘﺑ نيزﺎﺟأ ماﻛ ...ﺎﻬﺘﺋاﺮﻘﺑ ﻪﺗﺰﺟأو ...تﺎﻨﺋﺎﻜﻟا فﴍأ ﲆﻋ ةﻼﺼﻟا

ﻢﻠﺳو ﻪﻴﻠﻋ ﻪﻠﻟا ﲆﺻ نﺎﻧﺪﻋ ﺪﻟو ﺪﻴّ ﺳ مﺮﺣ ﰲ سرﺪﳌا نيﺪﳌا

165 Aš-Šayê õāfië Ibrāhīm ibn Aõmad, Faqīh al-Madanī (iz Medine), vodič (dalīl) bosan- skih hadžija u Meki i Medini, zatekao se 1924/25. godine u Carigradu sa svojim sinom hafizom Ğa‘farom. Kako je kemalistička vlast bila kivna na Arape, prijatelji su mu predložili da se privremeno skloni u Bosnu i dali mu preporuku na reisu-l- ulemu Džemaludin-ef. Čauševića i šejha Behauddin-ef. Sikirića. Otac i sin došli su u Sarajevo i konačili u nakšibendijskoj tekiji Nadmlinima. Behauddin-ef. im je ukazao svu moguću pažnju kao starješina tekije, a također i reisu-l-ulema Čaušević. U kra- tkom vremenu pristiglo je još Arapa koji se nisu mogli vratiti kući, pa su hadži Hasan- aga Nezirhodžić i braća Hadžišabanovići smjestili Fakihe u Morića han. Sarajlije su im ukazivale punu pažnju. Zadesio ih je i ramazan pa su učili mukabelu u Begovoj džamiji. Stari Fakīh je išao kao bedeluk na hadž za reisu-l-ulemu Šarca. Jednom dru- gom prilikom je dobio bedel iz Bijeljine, i u fijakeru od Tuzle do Bijeljine, proučio cijeli Kur’an napamet i u Bijeljini učinio hatmu. Hafiz Ğa‘fer je dolazio još nekoliko ramazana. Klanjao je teravih-namaz jednu sedmicu kod dr. Mehmeda Spahe, a drugu sedmicu kod braće Hadžišabanovića u Morića hanu. Ikindijsku mukabelu je učio u stanu dr. Vejsila Bičakčića. U znak pažnje prema Sarajevu, hafiz Ğa‘fer, koji je kasnije bio upravitelj harema Poslanikove, s.a.v.s., džamije u Medini, dugo je godina pozivao na ručak sarajevske hadžije (v. Fejzulah Hadžibajrić, ”Sjećanja sa putovanja na hadž 1969. godine”, Glasnik VIS-a, XXXII/1969, br. 9-10, str. 395-402; Alija Nametak, Sarajevski nekrologij, Bošnjački institut / Nakladni zavod Globus, 1994., str. 75).

166 يﺪﻴﺳ ﺪﻴﻬﺸﻟا ﺐﻄﻘﻟا ﺐﺗار ةوﻼﺘﺑ هﺰﻴﺟأ نأ ...يﺪﻨﻓأ ﺪﻤﺣأ ﻆﻓﺎﺣ ﻞﺿﺎﻔﻟا ﻦﺑ يﺪﻨﻓأ ﻢﺻﺎﻋ ﻆﻓﺎﺣ جﺎﺤﻟا ...ﻲﻨﻣ ﺐﻠﻃ ﺪﻘﻓ ﺐﻴﺒﺤﻟا لﻮﺳﺮﻟا ﺪﺠﺴبم ...ﴚﺒﺤﻟا ﲇﻋ ﺪﻴّ ﺴﻟا مﻮﺣﺮﳌا يﺪﻴﺳ ﻪﺗوﻼﺘﺑ نيزﺎﺟأ ماﻛ ...ﻪﺗوﻼﺘﺑ ﻪﺗﺰﺟأو ...داﺪﺤﻟا يﻮﻠﻋﺎﺑ ﻪﻠﻟا ﺪﺒﻋ ﺪﻴّ ﺴﻟا

ﻢﻠﺳو ﻪﻴﻠﻋ ﻪﻠﻟا ﲆﺻ

Idžazetnamu je izdao spomenuti Ibrāhīm ibn Aõmad, Faqīh al-Madanī, u Sarajevu, 10. redžeba 1344/1926. godine. Napisao ju je svojom rukom i ovjerio svojim potpisom i pečatom Ibrāhīm ibn Ahmad, Faqīh al-Madanī. Na pečatu je čitljivo ime (ﻪﻴﻘﻓ ﻢﻴﻫاﺮﺑٳ).


  1. Idžazetnama kurra hafiza Asim-ef. Sirće, sina hafiza Ahmeda Izzet- ef.167, iz sedam kiraeta.168 Nalazi se na listovima 1b-12a u rukopisu br. R- 10313. Idžazetnamu je izdao aš-šayê Aõmad Yāsīn ibn Aõmad al-Õusaynī al-Êiyārī al-Manôūrī al-Madanī169 11. muharrema 1345/1926. godine u Medini. Svojom rukom ju je napisao i potpisao aš-šayê Aõmad Yāsīn i ovjerio ličnim pečatom na kome je čitljivo ime (يرﺎﻴﺨﻟا ﺲﻳ ﺪﻤﺣأ). Na listu 12a potpisao se i svoj pečat, kao svjedok, stavio kurra hafiz Mehmed Teufik-

ef. Okić.170 Na njegovu pečatu je čitljivo ime (ﻖﻴﻓﻮﺗ ﺪﻤﺤﻣ ﺪﻴّ ﺴﻟا). Na istom listu

je i službena ovjera idžazetname od strane Ureda medinskog kadije od 11.

muharrema 1345/1926. godine. Ovjeru je potpisao qurrā õāfië Ibrāhīm ibn ‘Abdulqādir, Barrī-zāde, kadija i muftija hanefijskog mezheba u Medini. Na njegovu pečatu je čitljivo ime (هداز يﺮﺑ ﻢﻴﻫاﺮﺑٳ ﻆﻓﺎﺣ).


  1. Idžazetnama kurra hafiza Asim-ef. Sirće, sina hafiza Ahmeda Izzet- ef.171, iz sedam kiraeta.172 Nalazi se na listu 12b u rukopisu br. R-10313. Idžazetnamu je izdao Muõammad ibn Aõmad Êalīl, šejh šafijskog mezheba i imam u Poslanikovoj, s.a.v.s., džamiji u Medini, 11. muharrema 1345/1926. godine. Svojom rukom ju je napisao i potpisao spomenuti šejh.173 Na njego- vu pečatu je čitljivo ime (ﻞﻴﻠﺧ ﺪﻤﺣأ ﻦﺑ ﺪﻤﺤﻣ).



167 Isto kao u bilješci br. 140.

168 ﺪﻤﺣأ ﻆﻓﺎﺤﻟا ﻦﺑ ﻢﺻﺎﻋ جﺎﺤﻟا ﺦﻴﺸﻟا ﺪﻴﻧﺎﺳﻷاو نآﺮﻘﻟا تﺎﻳاور ﻲﻘﻠﺗ ﰲ دﺎﻬﺘﺟلٳاو ﺪﺠﻟﺎﺑ مﺎﻗو ...ﻚﻠﺴّ ﻟا اﺬﻫ ﰲ ﻢﻈﺘﻧا ﻦﻤﻣو

...ﺔﻴﺒﻃﺎﺸﻟا نيﺎﻣﻷا زﺮﺣ ﻖﻳﺮﻃ ﻦﻣ ﻊﺒﺴﻟا تاءاﺮﻘﻟﺎﺑ ﺔﻳﺰﳌاو نﺄﺸﻟا ﻢﻴﻈﻌﻟا نآﺮﻘﻟا ﺎﻨﻴﻠﻋ أﺮﻗو ...يﻮﻨﺳﻮﺒﻟا ﻲﻳاﴪﻟا ﻮﻛيرﺴﺑ ﺐﻘﻠﳌا

ﻞﺟ ﺮﻄﻗ يأو ﻞﺣ نﺎﻜﻣ يأ ﰲ ﻖﻳﺮﻄﻟا اﺬﻫ ﻦﻣ ﻪﺘﻳاورو ﻪﺘﺋاﺮﻗ ﻲﻨﻋو ﱄ زﻮﺠﻳ ﺎبم ﻪﺗﺰﺟأو ﱃﺎﻌﺗ ﻪﻠﻟا تﺮﺨﺘﺳا نيٳو

  1. Aš-šayê Aõmad Yāsīn ibn Aõmad al-Õusaynī al-Êiyārī al-Manôūrī al-Madanī bio je jedan od najpounatijih karija svoga vremena u Medini. Pred njim je hifz na sedam kiraeta završio i kurra hafiz Asim-ef. Džafić (v. Fazlić: Hafizi, str. 41).

  2. Isto kao u bilješci br. 163.

  3. Isto kao u bilješci br. 140.

172 ﺎﻨﻴﻠﻋ أﺮﻗو هداز ﻮﻛيرﺴﺑ ﺐﻘﻠﳌا ﲇﻳاﴪﻟا يﻮﻨﺳﻮﺒﻟا يﺪﻨﻓأ ﺪﻤﺣأ ﻆﻓﺎﺤﻟا ﻦﺑ ﻢﺻﺎﻋ ﻲﺟﺎﺤﻟا تﴬﺣ ةرﻮﻨﳌا ﺔﻨﻳﺪﳌﺎﺑ ﺎﻧﺪﻨﻋ ﴬﺣ يرﺎﻴﺨﻟا ﺲﻳ ﺪﻤﺣأ ﺦﻴﺸﻟا ﻪﺨﻴﺷ ﻚﺑﺬﺑ هزﺎﺟأ ماﻛ ﻪﺗﺰﺟأ ﺪﻗو ﻊﺒﺴﻟا تاءاﺮﻘﻟﺎﺑ ﻢﻴﻈﻌﻟا نآﺮﻘﻟا ﻦﻣ ﺎﺌﻴﺷ

173 ﺔﻳﱪﻟا يرﺧ ﺪﺠﺴبم ﺔﻴﻌﻓﺎﺸﻟا ﺔئمّ ﻷا ﺪﺣأو ءﺎﻬﻘﻔﻟا ﺦﻴﺷ ﻞﻴﻠﺧ ﺪﻤﺣأ ﻦﺑ ﺪﻤﺤﻣ ﱃﺎﻌﺗ ﻪﻠﻟا ﱃٳ يرﻘﻔﻟا

  1. Idžazetnama Mehmeda Handžića174 iz oblasti hadisa.175 Nalazi se na li- stovima 1b-2b u rukopisu br. R-139. Idžazetnamu je izdiktirao176 i potpisao aš-šayê ‘Abdullāh ibn ‘Alī Āli Yābis an-Nağdī177 1349/1930. godine u Kairu, a nasêī pismom ispisao sam Handžić.


  1. Prepis iste idžazetname. Nalazi se na listovima 21b-27a u rukopisu br. R-2650. Prepisao ju je iz originala sam Handžić178 po povratku u Sarajevo, u mjesecu rebiu-l-evvelu 1950/1931. godine.179


  1. Idžazetnama Mehmeda Handžića, koju mu je, pred odlazak na hadž u Meku 1349/1930. godine, izdao egipatski učenjak as-Sayyid Aõmad Rāfi‘ ibn as-Sayyid Muõammad Rāfi‘ aã-Ãaõãāwī.180 Nalazi se na listovima 34a- 35a u rukopisu br. R-2650. Prema Handžićevim riječima, idžazetnamu je dobio u usmenom obliku181, a on ju je kasnije, po povratku u Sarajevo sam napisao.182


174 Mehmed ibn Muhammad ibn Mehmed ibn Ôāliõ ibn Mehmed al-Êanğī al-Bosnawī, poznati muderis, vaiz, mnogostruki pisac, kulturni i javni radnik, rođen 1906., umro 1944. godine u Sarajevu (v. Traljić, IB, str. 114-135).

175 ةزﺎﺟلٳا ﻲﻨﻣ ﺐﻠﻃو ﻲﺠﻧﺎﺨﻟﺎﺑ فوﺮﻌﳌا يﻮﻨﺳﻮﺒﻟا ﺪﻤﺤﻣ ﻦﺑ ﺢﻟﺎﺻ ﻦﺑ ﺪﻤﺤﻣ ﻦﺑ ﺪﻤﺤﻣ ﻦﺑ ﺪﻤﺤﻣ ﺦﻴﺸﻟا ...ﺎﻨﻳﺪﻟ ﴬﺣ ﻪﻧٳ ﺪﻤﺤﻣ ﻦﺑ ﺪﻤﺤﻣ ﺦﻴﺸﻟا تﺰﺟأ ﺪﻗ ﺖﻠﻗ ...يرﻮﻔﻛرﺎﺒﳌا ﻢﻴﺣﺮﻟا ﺪﺒﻋ ﻆﻓﺎﺤﻟا ﻦﺑ ﻦﻤﺣﺮﻟا ﺪﺒﻋ ﺪﻤﺤﻣ ﺦﻴﺸﻟا ﻪﺑ نيزﺎﺟأو ﻪﺗأﺮﻗ ﺎﳌ يرﻮﻔﻛرﺎﺒﳌا ﻢﻴﺣﺮﻟا ﺪﺒﻋ ﻆﻓﺎﺤﻟا ﻦﺑ ﻦﻤﺣﺮﻟا ﺪﺒﻋ ﺪﻤﺤﻣ ﺔﻣﻼﻌﻟا ﺎﻨﺨﻴﺷ ﻪﺑ نيزﺎﺟأ ﺎبم رﻮﻛﺬﳌا ﻲﺠﻧﺎﺨﻟا

176 ﺲﺑﺎﻳ لآ ﲇﻋ ﻦﺑ ﻪﻠﻟا ﺪﺒﻋ ﱃﺎﻌﺗ ﻪﻠﻟا ﱃٳ يرﻘﻔﻟا هﻼﻣأ

  1. Aš-šayê ‘Abdullāh ibn ‘Alī Āli Yābis an-Nağdī, Handžićev profesor s kojim se u Kairu sprijateljio i koji mu je izdao ovu idžazetnamu, učenik je poznatog islamskog učenja- ka Muõammada ‘Abdurrõmāna al-Mubārakfūrija (v. Kaõõāla V, str. 166).

  2. Na kraju idžazetname (v. list 27b) stoji Handžićeva bilješka da mu ju je aš-šayê ‘Abdullāh ibn ‘Alī izdao u svojoj kući u Kairu pred odlazak na hadž u Meku 1349/1930. godine.

ﺞﺤﻠﻟ ﺔﻜﻣ ﱃٳ ﻲﻬﺟّ ﻮﺗ ﻞﺒﻗ ﻚﻟذ نﺎﻛو ....ةﺮﻫﺎﻘﻟﺎﺑ ﻪﻟﺰﻨﻣ ﰲ ﲇﻋ ﻦﺑ ﻪﻠﻟا ﺪﺒﻋ ﺦﻴﺸﻟا ﺎﻬﻴﻠﻋ ﴣﻣأ ﻢﺛ ةزﺎﺟلٳا هﺬﻫ ﲆﻋ ﲆﻣأ

ﻒﻟأو ﺔﺋﺎثمﻼﺛو ينﻌﺑرأو ﻊﺴﺗ ﺔﻨﺳ ﻒﻳﴩﻟا

  1. Vidi, Dobrača I, 553/2, str. 340.

  2. Aõmad ibn Muhammad ibn ‘Abdul‘azīz aã-Ãaõãāwī al-Õusaynī al-Qāsimī, poznat pod nadimkom Rāfi‘ī, rođen 1275/1859., umro 1355/1936. godine, poznati je egipatski učenjak i autor brojnih djela (v. Kaõõāla II, str. 119-20; Brockelmann S II, 745).

181 ﺐﺣﺎﺻ هﴫﻋ ﰲ ﺔﻳﴫﳌا رﺎﻳد ﺪﻨﺴﻣ ﻞﺿﺎﻔﻟا لمﺎﻌﻟا ﺦﻴﺸّ ﻟا ﻦﻣ ةزﺎﺟٳ ﱄ نّ أ ﻢﻠﻋٳ :يﻮﻨﺳﻮﺒﻟا ﻲﺠﻧﺎﺨﻟا ﺪﻤﺤﻣ ﻦﺑ ﺪﻤﺤﻣ لﻮﻘﻴﻓ ﻲﻬﺟّ ﻮﺗ ﻞﺒﻗ نيزﺎﺟأ ﻪﺋﺎﻘﺑ ﻪﻠﻟا لﺎﻃأ يﴫﳌا يوﺎﻄﻬﻄﻟا ﻲﻔﻨﺤﻟا ﻊﻓار ﺪﻤﺤﻣ ﺪﻴّ ﺴﻟا ﻦﺑ ﻊﻓار ﺪﻤﺣأ ﺪﻴّ ﺴﻟا ةﺪﻴﻔﳌا ةﺪﻳﺪﻌﻟا ﻒﻴﻟﺂﺘﻟا

ﻪﺘﻳاور ﻪﻟ ﺢﺻ ﺎﻣ ﻞﻜﺑ ﺎﻫﺎﻔﺷ ﻒﻳﴩﻟا ﺞﺤﻠﻟ ﺔﻜﻣ ﱃٳ

  1. Vidi: Dobrača I, 553/4, str. 340.

  1. Prepis idžazetname Mehmeda Handžića. Nalazi se na listovima 75a-78b u rukopisu br. R-2650. Idžazetnamu je izdao poznati historičar i učenjak hadisa iz Halepa aš-šayê Muõammad Rāġib aã-Ãabbāê al-Õalabī183 21. džu- made-l-ahira 1351/1932. godine i poslao poštom, nakon što mu se Handžić obratio pismom184, u kome ga je obavijsetio da je pročitao njegovo djelo al-Anwār al-ğaliyya fī muêta¥ar al-asbāt al-õalabiyya i zamolio ga da mu izda idžazetnamu. Prepis idžazetname Handžić je sačinio u zadnjoj dekadi mjeseca redžeba 1351/1932. godine.185


  1. Idžazetnama nekog Bahā’uddīna, potomka aš-Šayêa Šamsuddīna al- Õarīriya186 iz hadisa.187 Nalazi se na listu 185b u rukopisu br. R-3789. Idžazetnamu je izdao i svojom rukom napisao Aõmad ibn Ibrāhīm ibn Aõmad az-Zar‘ī ad-Dimašqī aš-Šāfi‘ī.188 Nema podataka o godini izdanja, ali se sa sigurnošću može tvrditi da je to bilo prije 1055/1645. godine.189


  1. Opća idžazetnama190 Ôāliõa Sa‘duddīna ibn Ibrāhīma ar-Rušdīja.191 Nalazi se na listovima 170b-180a u rukopisu br. R-8618. Idžazetnamu je izdao õāfië as-Sayyid Muõammad al-Ġālib ibn Muõammad al-Amīn al-Islāmbūlī192,


  1. Muõammad Rāġib ibn Maõmūd ibn Hāšim aã-Ãabbāê al-Õalabī, rođen 1292/1875., umro 1370/1951. godine, poznati je historičar i muhaddis iz Halepa. Pisac je više djela od kojih mu je najpoznatije al-Anwār al-ğaliyya fī muêta¥ar al-asbāt al- õalabiyya (v. Kaõõāla X, str. 305-306).

  2. Prepis tog pisma nalazi se na listovima 79a-80a u rukopisu br. R-2650.

  3. Vidi: Dobrača I, 553/8, str. 341.

  4. Bahā’uddīn Nağl aš-Šayê Šamsuddīn al-Õarīrī aš-Šāfi‘ī

187 ﻪﻠﻫأ ﺪﻨﻋ ﱪﺘﻌﳌا ﻪﻃﴩﺑ ﻪﺘﻳاور ﱄ زﻮﺠﻳ ﺎﻣ ﺮﺋﺎﺳو يرﺎﺨﺒﻟا ﺢﻴﺤﺻ ﻲﻨﻋ ىوﺮﻳ نأ ﻪﻟ تﺰﺟأو

  1. Aõmad ibn Ibrāhīm ibn Aõmad az-Zar‘ī mawlidan ad-Dimašqī manša’an aš-Šāfi‘ī mazhaban.

  2. Budući da je, prema bilješci iznad unvana u rukopisu br. R-3798 u kome se nalazi, te godine rukopis bio u vlasništvu Ahmad-age Bošnjaka (Vidi: Dobrača I, 418, str. 260- 261).

190 ...ﺰﺟﺎﻌﻟا اﺬﻫ ﺲﻠﺠﻣ ماﻮﻋﻷا ﻦﻣ ةﺪﻋ ﰲ ﴬﺣ ﺪﻗ ...ﺰﻳﺰﻌﻟا ﻪﻔﻄﻠﺑ ﻪﻠﻟا ﻪﻠﻣﺎﻋ يﺪﺷﺮﻟا ﻢﻴﻫاﺮﺑا ﻦﺑ ﻦﻳﺪﻟا ﺪﻌﺳ ﺢﻟﺎﺻ نآﺮﻘﻟا ﻢﻠﻌﻣ ﰲ ﻲﻨﻣ هؤاﺪﺘﺑا ﻊﻗو ﺎﻣ ﱃا ﺪﻨﺘﺴﻳو ﻲﻨﻋ ﻪﺘﻳاور ﺢﺼﻳ ﺎﻣ ىوﺮﻳ نﺄﺑ ﺔﻣﺎﻋ ةزﺎﺟا ﻪﺗﺰﺟأ ...ﺎﻬﺗﻻﻮﻘﻌﻣو نﻮﻨﻔﻟا تﻻﻮﻘﻨﻣ ﻦﻣ ﻞﺼﺣو ﺔﻳارﺪﻟاو ﺔﻳاوﺮﻟا ﻞﻫأ ﺪﻨﻋ ةﱪﺘﻌﳌا طوﴩﻟا ﻰﻋاﺮﻳ نأ طﴩﺑ ءﺎﺸﻳ ﺺﺨﺷ يّ أ ﲆﻋ ءﺎﺷ نﺎﻜﻣ يأ ﰲو ءﺎﺷ ﺖﻗو يأ

  1. Ôāliõ Sa‘duddīn ibn Ibrāhīm ar-Rušdī, čija nam je biografija nepoznata.

  2. Õāfië as-Sayyid Muõammad al-Ġālib ibn Muõammad al-Amīn al-Islāmbūlī, vaiz u džamiji Nusretiji u Istanbulu.

najvjerovatnije 1276/1859. godine u Istanbulu.193 Na kraju idžazetname (v. list 186b) nalazi se vlastoručna bilješka i potpis učitelja194, a ispod bilješke i otisak ličnog pečata na kome je čitljivo ime (ﺐﻟﺎﻐﻟا ﺪﻤﺤﻣ ﺪﻴﺴﻟا).


  1. Idžazetnama Ôāliõa Sa‘duddīna ibn Ibrāhīma ar-Rušdīja195 iz hadisa, tefsira i drugih tradicionalnih i racionalnih znanosti.196 Nalazi se na listovima 180b-186b u rukopisu br. R-8618. Idžazetnamu je izdao õāfië as-Sayyid Muõammad al-Ġālib ibn Muõammad al-Amīn al-Islāmbūlī197 u mjesecu rebiu-l-ahiru 1276/1859. godine u džamiji Nusretiji u Istanbulu. Na kraju idžazetname (v. list 180a) nalazi se vlastoručna bilješka i potpis učitelja, a ispod bilješke i otisak ličnog pečata na kome je čitljivo ime (ﺐﻟﺎﻐﻟا ﺪﻤﺤﻣ ﺪﻴﺴﻟا).


  1. Idžazetnama kurra hafiza Mustafe-ef. Luledžije198 iz deset kiraeta.199 Nalazi se na listovima 5b-32b u rukopisu br. R-9355. Idžazetnamu je izdao poznati egipatski karija ‘Abdulmun‘im ad-Dasūqī, u petak 28. zu-l-kadeta 1280/1864. godine u Meki. Na kraju idžazetname (v. list 32b) nalazi se 5 otisaka pečata učitelja na kojima je čitljivo ime (ﻲﻗﻮﺳﺪﻟا ﻢﻌﻨﳌا ﺪﺒﻋ).




  1. Budući da mu je te godine u džamiji Nusretiji u Istanbulu izdao i idžazetnamu iz hadisa, tefsira i drugih tradicionalnih i racionalnih znanosti.

194 ﺮﻬﺷ ﰲ ﻪﻧﺎﺨﺑﻮﻄﺑ تﴫﻧ ﻊﻣﺎﺠﺑ ﺔﻌﻤﺠﻟا مﻮﻳ ﻆﻋاﻮﻟا ﱄﻮﺒﻣﻼﺳﻻا ينﻣﻷا ﺪﻤﺤﻣ ﻦﺑا ﺐﻟﺎﻐﻟا ﺪﻤﺤﻣ ﺪﻴّ ﺴﻟا ...ﻪﺑر ءﻻآ يرﻘﻓ ﻪﺒﺘﻛ

فﴩﻟاو ﺰﻌﻟا ﻪﻟ ﻦﻣ ةﺮﺠﻫ ﻦﻣ ﻒﻟأو ينﺘﺋﺎﻣو ينﻌﺒﺳو ﺖﺳ ﺔﻨﺳ رﻮﻬﺷ ﻦﻣ ﺮﺧﻵا ﻊﻴﺑر.

195 Isto kao u bilješci pod br. 191.

196 ﻲﻨﻣ ﺐﻠﻃو ...ﺢﻴﺤﺼﻟا ﻊﻣﺎﺠﻟا بﺎﺘﻛ ﻲﻨﻋ ﺬﺧأ ...ﺰﻳﺰﻌﻟا ىّ ﻮﻘﻟا ﻪﻠّ ﻟا هﺪﻌﺳأ يﺪﺷﺮﻟا ﻢﻴﻫاﺮﺑا ﻦﺑ ﻦﻳﺪﻟا ﺪﻌﺳ ﺢﻟﺎﺻ نآﺮﻘﻟا ﻢﻠﻌﻣ ﻞﻫأ ﺪﻨﻋ ﱪﺘﻌﳌا ﻪﻃﴩﺑ ﻪﺘﻳاور ﻲﻨﻋو ﱄ زﻮﺠﻳ ماﻣ لﻮﻘﻨﳌاو لﻮﻘﻌﳌا ﺐﺘﻛ ﺮﺋﺎﺳويرﺴﻔﺘﻟاو ﺔﺘّ ﺴﻟا ﺐﺘﻜﻟا ﻦﻣ هيرﻐﺑو ﻪﺑ ةزﺎﺟﻻا ﻮﻬﻓ مﻮﻗ داﻮﺳ ثرﻛ ﻦﻣ مﻼﺴﻟا ﻪﻴﻠﻋ ﻪﻟﻮﻘﺑ ﻼﻤﻋو ﺐﻴﻐﻟا ﺮﻬﻇ ﰲ ﻪﻨﻣ ةﻮﻋد ءﺎﺟر ﻚﻟذ ﻊﻴﻤﺠﺑ ﻪﺗﺰﺟأو ﻪﻠﻟا تﺮﺨﺘﺳﺎﻓ ...ﺮﺛﻷا

ﻢﻬﻨﻣ

  1. Isto kao u biješci pod br. 192.

  2. Al-Õāğğ Muôãafā ibn al-marõūm Rāšid (a na margini: Lulağī al-õāğğ õāfië Muôãafā) iz Sarajeva, čija nam je godina rođenja nepoznata. Obavljao je imamsku dužnost u Iplidžik Sinanovoj džamiji (Širokac) i muallima u Esnafskom mektebu u Oprkanju. Po njemu se ta ulica i zvala Luledžina. Pred njim je hifz završio hafiz Ahmed Izzet-ef. Sirćo, a potpisao se i kao svjedok u idžazetnami njegovog sina hafiza Asim-ef. Siće Na

njegovom pečatu čitljivo je ime ﻰﻔﻄﺼﻣ ﻂﻓﺎﺣ (Vidi bilješke pod br. 142 i 143). Preselio

je na ahiret 1916. godine, a ukopan je u mezaristanu ”Hendek“ (v. Fazlić: Hafizi, str.

38).

199 ... ةرّ ﺪﻟاو ﺔﻴﺒﻃﺎﺸﻟا ﻖﻳﺮﻃ ﻦﻣ ةﴩﻌﻟا ةءاﺮﻘﻠﻟ ﺔﻠﻣﺎﻛ ﺔﻤﺘﺧ ﻪﻨﺳﻮﺑ ﱄﺎﻫأ ﻦﻣ ﺪﺷار مﻮﺣﺮﳌا ﻦﺑا ﻰﻔﻄﺼﻣ جﺎﺤﻟا ﲆﻋ أﺮﻗ ﺪﻗو تاءاﺮﻘﻟا ءماﻠﻋ ﺪﻨﻋ ﱪﺘﻌﳌا ﻪﻃﴩﺑ لﺰﻧ ﺮﻄﻗ يأ ﰲو ﻞﺣ نﺎﻜﻣ يأ ﰲ ءىﺮﻘﻳو أﺮﻘﻳ نﺄﺑ ﻪﺗﺰﺟﺄﻓ نيزﺎﺠﺘﺳﺎﻓ

  1. Idžazetnama kurra hafiza Asim-ef. Džafića200 iz sedam kiraeta.201 Nalazi se na listovima 1b-25a u rukopisubr. R-9354. Idžazetnamu je izdao aš-šayê Yāsīn ibn Aõmad al-Êiyārī al-Manôūrī al-Madanī202 u ponedjeljak 14. džumade-l- ula 1315/1897. godine. Prema bilješci na kraju, kaligrafskim slovima, nasêī pismom ispisao ju je Aõmad ibn Êalīl, glavni šerijatski pravnik i zamjenik imama šafijskog mezheba u Poslanikovoj, s.a.v.s, džamiji u Medeni.203 Na kraju idžazetname (v. list 25a) nalazi se otisak ličnog pečata učitelja na kome je čitljivo ime (يرﺎﻴﺨﻟا ﺪﻤﺣأ ﺲﻳ) i dva otiska pečata prepisivača-kaligrafa na kojima

je čitljivo ime (ﻞﻴﻠﺧ ﻦﺑ ﺪﻤﺣأ هﺪﺒﻋ ﻞﻴﻠﺠﻟا ﻪﺑّ ر ﺔﻤﺣر ﻲﺟاﺮﻟا).


  1. Prepis idžazetname aš-šayha Yāsīna ibn Aõmada ibn Muôãafe al-Êiyārīja al-Manôūrīja al-Madanīja204 iz sedam kiraeta.205 Nalazi se na listovima 25b- 27a u rukopisu br. R-9354. Idžazetnamu je izdao aš-šayê al-Ğuraysī Õasan ibn Muõammad Budayr, šejh šafijskog mezheba i halvetijskog tarikata koji je, kako se iz teksta idžazetname vidi, tada stanovao na Azheru.206


Ključne riječi: Idžazetnama, iğāzatnāma, iğāzat, sammā‘, diploma, dozvola.



200 Aš-Šayê ‘Āôim-efendī ibn Muõammad ibn ‘Abdullāh al-Bosnawī aš-šahīr fī baladihī as-Saray bi Ğāfik (Džafić). Vidi pod bilješkom br. 143.

201 ةءاﺮﻗ ﻲﻨﻋو ﱄ زﻮﺠﻳ ﺎبم ﻪﺗﺰﺟأو ...ﺔﻴﺒﻃﺎﺸﻟاو نيﺎﻣﻷا زﺮﺣ ﻖﻳﺮﻃ ﻦﻣ ﻊﺒﺴﻟا تاءاﺮﻘﻟﺎﺑ ﺔﻳﺰﳌاو نﺄﺸﻟا ﻢﻴﻈﻌﻟا نآﺮﻘﻟا ﲆﻋ أﺮﻗو

ﻖﻴﻘﺤﺘﻟﺎﺑ ﻲﻨﻋ هﺬﺧأ ماﻛ ﻪﺋاﺮﻗاو نآﺮﻘﻟا ةءاﺮﻘﺑ اﺪﻨﺳ ﻪﻟ نﻮﻜﻴﻟ ﻖﻳﺮﻄﻟا اﺬﻫ ﻦﻣ ﺔﻳاورو

202 Isto kao u bilješci pod br. 169.

203 ﺔﻳﱪﻟا يرﺧ ﺪﺠﺴبم ﺔﻴﻌﻓﺎﺸﻟا ﺔئمّ ﻷا ﺐﺋﺎﻧو ةرﻮﻨﳌا ﺔﻨﻳﺪﳌﺎﺑ ءﺎﻬﻘﻔﻟا ﺦﻴﺷ ﻞﻴﻠﺧ ﻦﺑ ﺪﻤﺣأ ﱃﺎﻌﺗ ﻪﻠﻟا ﱃايرﻘﻔﻟا ﻢﻠﻘﺑ ﺖﺒﺘﻛ

204 Isto kao u bilješci pod br. 202.

205 يﺮﻫزﻷا ﺎﺑﴩﻣ تيﻮﻠﺨﻟا ﺎﺒﻫﺬﻣ ﻲﻌﻓﺎﺸﻟا اﺪﻠﺑ ﴘﻳﺮﺠﻟا ﺮﻳﺪﺑ ﺪﻤﺤﻣ ﻦﺑ ﻦﺴﺣ يرﺼﻘﺘﻟاو ﺰﺠﻌﻟﺎﺑ فﱰﻌﳌا يرﻘﻔﻟا ﺪﺒﻌﻟا لﻮﻘﻴﻓ ﺪﻌﺑو هﺰﻴﺟأ نأ ﻲﻨﻣ ﺐﻠﻃو اﺪﻠﺑ يرﻮﺼﻨﳌا يرﺎﻴﺨﻟا ﻰﻔﻄﺼﻣ ﻦﺑ يرﺎﻴﺨﻟا ﺪﻤﺣأ ﻦﺑ ﺲﻳ ﺦﻴﺸﻟا ...ﻞﺿﺎﻔﻟا ةﺪﻤﻌﻟا ﺎﻧﺪﻟو ﱃا ءﺎﺟ ﺪﻗً ﺔﻣﺎﻗا ﱃﺎﻌﺗ ﻪﻠﻟا تﺮﺨﺘﺳﺎﻓ ةرّ ﺪﻟاو ﺔﻴﺒﻃﺎﺸﻟا ﻰﻘﻳﺮﻃ ﻦﻣ ﻢﻴﻈﻌﻟا نآﺮﻘﻟا ﻪﻴﻠﻋ أﺮﻗ ﺪﻗ ﻮﻫو يرﺎﻴﺑﻷا ﺪﻤﺤﻣ ﺦﻴﺸﻟا ...ﻪﺨﻴﺷ ﻦﻋ هﺎﻘﻠﺗ ﺎبم ﺮﺛﻷا ءماﻠﻋ ﺪﻨﻋ ﱪﺘﻌﳌا ماﻬﻃﴩﺑ لﺰﻧ ﺮﻄﻗ يأو ﻞﺣ نﺎﻜﻣ يّ أ ﰲ ءىﺮﻘﻳو أﺮﻘﻳ نﺄﺑ ﺔﺤﻴﺤﺻ ةً زﺎﺟا ﻪﺗﺰﺟأو

206 NAPOMENA: Idžazetname pod br. 58-63 u ovom popisu su naknadno pronađene i nisu hronološki poredane.


Summary



Idžazetnama in the Gazi Husrev-bey’s library

- Contribution to the study of history of education in Bosnia and Herzegovina -


In the Islamic world there existed a tradition, whereby a teacher issued an idžazetnama (diploma) to his pupil who followed his lectures. Apart from the name of the student, the scientific field for which he receives his idžazetnama, the place and year of issuing, the teacher regularly cited not only his own name and the name of his teacher, but very often names of the teachers who dealt with that scientific field, further up to the founder of that discipline. That line of the teachers, very often went up to Prophet Muhammed (P.B.U.H.). With careful analysis of the line of teachers in the idžazetnama of ours alims we can establish the line of scholars who brought certain Islamic disciplines to this region. Because of that, apart from vakuf- namas, idžazetnamas present a primary document for teaching history of schooling, education, and in general, the cultural history of Bosniaks. Since then up to now, there is no published list /register of idžezatnamas from the manuscripts in the Gazi Husrev-bey Library in Sarajevo. Because of the fact that such a record could be used as a basis for further research, we believe that such a record is needed indeed. As a sample for this work, register of vakufnamas prepared by late Zejnil ef. Fajić, some twenty years ago could be studied.

In the manuscripts of the Gazi Husrev-bey library, there are 63 idžazetnama from different fields. Even though most of them originated from the period of the Ottoman Empire, all of them are written in Arabic language. They originate from the wider region of Samarqand and Derbent, trough Mecca, Medina, Cairo, Halep, Istanbul, Skopje, Prizren, Sarajevo and Mostar, and up to Oglavak and Fojnica, in a period which spans more than half a millennium. Among them, the oldest one which aš-šayê Aõmad

b. ‘Umar b. Muõammad al-Êiwaqग़, Naûmuddग़n al-Kubrå, founder of the kurbavij’s or golden sufi order, in the year 616/1220 issued to his student aš-šayê Sa’duddग़n Muõammad b. al-Mu’ayyad al-Ûuwaynग़, from an auto- graph in the year 850/1448 in Derbent, copied by Muõamed b. Maõm॥d

al-Õusaynग़ aš-Šafi‘ग़ ad-Darbandग़. For better view of the idžazetnama in this record they are arranged chronically, by date of issue or copy, and not by scientific field.

In this record, 16 idžazetnamas from the Archive collection of the Gazi Husrev-bey’s Library not included even though they existed and they are elaborated.